پرتال -اخبار و آگهی استخدام و دانشگاه
این سایت وابسته به هیچ سازمانی نیستپرتال -اخبار و آگهی استخدام و دانشگاه
این سایت وابسته به هیچ سازمانی نیستشهرستان بروجرد
مطالب مرتبط با بروجرد
شهرستان بروجرد
شهرستان بروجرد در سی و سه درجه و پنجاه و سه دقیقه عرض جغرافیایی و چهل و هفت درجه و سی وشش دقیقه طول جغرافیایی قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا 1675 متر میباشد. این شهر از شمال به شهرستان ملایر، از جنوب به لرستان و بختیاری از غرب به الشتر و چغلوندی و از شرق به سربند اراک محدود میشود.
بروجرد در روزگار گذشته گاهی داخل لرستان، گاهی جزء عراق عجم و زمانی ولایتی جداگانه و مستقل به شمار می‌آمده این شهرستان داخل دشتی بنام سیلاخور قرار گرفته که از شمال و جنوب به وسیله کوههای بلند محصور،از شرق و غرب دارای زمینهای مسطح و حاصلخیزی است که جهت کشاورزی بسیار مساعد میباشد.
در مورد وجه تسمیه شهر بروجرد کمتر کسی نظر قطعی داده است حال آنکه مؤلفان متأخر خصوصاً فرهنگ نویسان تلاش کرده‌اند وجه تسمیه بروجرد را بیابند. از جمله این نویسندگان رضا قلیخان هدایت مؤلف فرهنگ انجمن آرای ناصری اصل نام این شهر را فیروزگرد دانسته و در توضیح آن نوشته است «شهریست ازبناههای خسرو پرویز اکنون به بروجرد شهرت دارد».
در کتاب گنج دانش نوشته محمد تقی خان،متخلص به حکیم الملک بروجرد را به «منوچهر» نسبت میدهد.
دکتر معین به نقل از فرهنگ اعلام مینویسد «بروجرد ساخته شده ارداشک سیزدهم پادشاه اشکانیان است.»
استاد دکتر سید جعفر شهیدی که از مشاهیر این دیار است در این باره میگوید:بروجرد تغییر یافته ویروگرد میباشد. ویرو شاهزاده اشکانی دستور ساختن شهر مذکور را صادر نمود. این شاهزاده در گوراب (نهاوند)حکومت میکرد.
علاوه بر این شهر به نامهای «بروگرد،لوجرد،وروگرد، بازوگرد»نیز نامیده میشود که استاد سعید نفیسی میگوید:آبادیهایی که در آخر نام آنها پسوند «گرد» آمده است در دوره ساسانیان و حتی قبل از آن ساخته شده‌اند،مانند خسرو گرد، فیروز گرد،و لذا بنای شهر بروجرد قبل از اسلام حتمی میباشد.
شهر بروجرد مورد توجه بسیاری از مورخین و سیاحانی که از این شهر دیدن کرده‌اند قرار گرفته و معمولاً در ذکر طبیعت زیبا به تعریف و تمجید آن پرداخته‌اند از جمله این متون و کتب متوان به مسالک الممالک تألیف ابو اسحاق ابراهیم بن محمد استخری،سوره الارض تألیف ابن حوقل، معجم البلدان تألیف یاقوت حموی (623 هجری-قمری)،آثار البلاد و اخبار العباد تألیف ذکریا بن محمد بن محمود غزنوی (764 هجری-قمری) ،نزهت القلوب تألیف حمد اله مستوفی و بسیاری مقالات و کتب که در این مختصر نمی‌گنجد اشاره نمود.
در عصر فتحعلی شاه قاجار شاهزاده محمد تقی میرزا حسام السلطنه حاکم خوزستان،لرستان و بروجرد بوده و بروجرد را مرکز حکومت خود قرار داد،به دستور وی بازار شهر را مرمت کردند و بنای مسجد سلطانی (امام خمینی)را به اتمام رساندند.
از نقطه نظر شهرسازی بروجرد قدیم با سابقه کهن از شهرهای مهم منطقه محسوب می‌شده که با وجود بافت تاریخی با وسعت قریب 270 هکتار و ارزشهای بالای جاری، شهرسازی و تک عناصر معماری چون مسجد جامع با قدمتی بیش از هزار و دویست سال دلیلی بر این مدعاست
در گذشته شهر از چهار محله مجزا تشکیل می‌شده که پیرامون بازار اصلی شهر شکل گرفته است این محلات که شامل محله دو دانگه،صوفیان،یخچال،و رازان و بروا میباشد.هر کدام به زیر محلات کوچکتری تقسیم شده و هر محله شامل یک گذر اصلی بوده که به مرکز شهر متصل شده و دارای بناهای عمومی و عام المنفعه‌ای چون مساجد،آب انبار، حمام،بازارچه و حتی قبرستان مجزا بوده است.
فنون و صنایع
ابراهیم بیک در سیاحتنامه خود مینویسد: از چیتهای بافت بروجرد در ولایات روسیه و تفلیس و خانههای رجال کشور دیده میشود.
مرحوم حسین حزین بروجردی در کتاب دورنمایی از شهر بروجرد آورده است«این شهرستان از دوران پیش تا اواسط دولت قاجار دارای 1400دستگاه پارچه بافی بوده و دهکده کارخانه در کنار رودخانه سیلاخور مربوط به کارگران چیت سازی بوده است» و همچنین آورده است «کریم خان زند از پارچه‌های بافت بروجرد برای خود پیراهن تهیه میکرد.
علاوه بر صنایع معروف چیت بافی و ورشو سازی و هنرها و فنون تکمیلی این شهر که از شهره خاصی برخوردار بوده است بلحاظ اقلیم، طبیعت زیبا و مرکزیت شهری از دیرباز پرورش دهنده صنایع و هنرهایی بوده که امروزه نیز صنایع و هنرهای دیگری به آن وارد شده و برخی به علل مختلف به دست فراموشی سپرده شده‌اند.
معرفی صنایع و هنرهای سنتی
بناهای تاریخی
مسجد جامع بروجرد
این مسجد در قلب بافت تاریخی و در مرکز قدیمی‌ترین محله و هسته اولیه شکل‌گیری شهر در کنار بازار تاریخی واقع شده است. این بنا با سابقه بیش از 1000 سال یکی از مساجد شاخص اولیه اسلامی در ایران است که در طول تاریخ حیات خود دستخوش تغییرات و تحولاتی نیز واقع شده است بنا در گذشته به صورت یک مجموعه شامل مسجد،حمام،آب انبار،غریب خانه (آبریز گاه کنونی)،میدان و سایر متعلقات بوده که امروزه بعضی از این آثار از بین رفته‌اند. بسیاری از مردم بر این باورند که مسجد بر روی آتشکده‌ای پیش از اسلام ساخته شده ولی براساس پژوهشها و بررسیهای که تاکنون صورت پذیرفته این موضوع مسجل نگردید و تأئید و رد این مطلب نیاز به مطالعه بیشتری دارد. قدیمی‌ترین آثار یافت شده تاکنون در آن مربوط به اواسط قرن چهارم هجری یعنی دوره آل بویه میباشد،البته نشانه‌هایی از وجود مسجدی قدیمی‌تر از نوع مساجد اولیه ستوندار (احتمالاً قرن سوم هجری همانند مسجد جامع اصفهان) یافت شده که این مهم نیز نیاز به بررسی و مطالعه بیشتری دارد.
بنای موجود مسجد از نظر فرم از نوع مساجد تک ایوانی است که دارای دو درب ورودی در جهات شرق و غرب بوده و شامل یک حیاط مرکزی مستطیل،ایوان،فضای گنبد خانه و شبستانهای اطراف آن و یک شبستان وسیع زمستانی در طرف شمال حیاط مرکزی میباشد. قدیمی‌ترین بخش به دست آمده از پژوهشهای صورت گرفته تاکنون فضای زیر گنبد خانه است که مربوط به اواسط قرن 4 هجریست وشواهد آن در عمق 180 سانتیمتری از کف فعلی مسجد به صورت سالم یافت شده است. این فضا احتمالاً‌به صورت منفرد و در خارج از مسجد ستون دار اولیه (مانند گنبد نظام الملک در مسجد جامع اصفهان)ساخته شده است.
در دوره بعد یعنی زمان سلجوقیان این بنا آباد و از اعتبار کافی برخوردار بوده و تزئیناتی به آن افزوده شده که کتیبه آجری باقیمانده به خط کوفی در دیوار جنوبی گنبد خانه و بالای محراب گواه این مطلب میباشد متن کتیبه فوق چنین است «بسم الله الهم اغفر امر هذه القبه الصدر الا جل مجد الدین جمال الاسلام عز الملک ابو العز محمد بن طاهر بن سعید اطا اله بقائه»بعد از آن یعنی در زمان ایلخانی بنا دارای یک دوره رکود و فترت میشود که دلیل آن شاید مربوط به حملات ویرانگر مغول و زمین لرزه‌ای است که در سال 715 هـ در منطقه به وقوع پیوسته و باعث ویرانی بخش عمده شهر و بخشهایی از مسجد میشود. بنا در دوره بعد یعنی زمان جانشینان تیمور دوباره احیاء و بخشهایی به آن افزوده میشود، این دوره شامل تعمیر گنبد ریخته شده دوره قبل و احداث ایوان و شبستانهای شرقی،غربی و شمالی میباشد. طبق کتیبه‌های سنگی موجود در قسمتهای مختلف بنا در زمان صفویه در سالهای 1022،1023 و 1091 هـ مرمت شده است. سرانجام در دروه‌های زندیه و قاجاریه نیز تعمیرات و الحاقاتی ازجمله اضافه نمودن دو مناره در طرفین ایوان که تاریخ ساخت آن 1209 میباشد،صورت پذیرفته است. این بنا از جمله مهمترین یادگارهای معماری بر جای مانده ازگذشته این شهر کهن و شناسنامه و شاهدی معتبر از دوران پیشین است که نیازمند بررسی و مطالعه و توجهات همه جانبه‌ای میباشد.
دبیرستان امام (ره)
ارتباط بین ایران و کشورهای اروپایی از سالهای قبل از حکومت قاجار وجود داشته. اما از اواسط دوره قاجار این ارتباطات افزایش چشمگیری یافت. با گسترش رفت و آمد بین ایران و فرنگ و تحصیل عده‌ای از ایرانیان در کشورهای مختلف اروپایی زمینه جهت تأثیر پذیری در بسیاری از مسایل از اروپا فراهم شد از جمله میتوان به جنبه‌های مختلف معماری،هنری،علمی،و آموزشی اشاره کرد. از این زمان به بعد ساختن مدارسی به سبک معماری غربی و شیوه‌های آموزشی و تدریس علوم جدید در بسیاری از مدارس ایران رواج یافت، این روند در دوره پهلوی و به علت تغییر وتحولاتی که در گرایش بیشتر به غرب و نیاز به تدریس علوم جدید در ایران ،تشدید شد به طوری که مدارس زیادی به شیوه غربی در ایران شکل گرفت.
از جمله بناهایی که در اوایل دوره پهلوی که با تلفیقی از معماری سنتی ایران و سبک و سیاق اروپایی در شهر بروجرد ساخته شده بنایی است معروف به دبیرستان پهلوی (امام خمینی فعلی)که با وسعتی در حدود 14000 متر مربع ساخته شده و به عنوان نمونه شاخصی از معماری این دوره در شهر محسوب میشود.
این بنا شامل یک ساختمان دو طبقه به عنوان فضای آموزشی و کلاسهای درس،سالن آمفی تئاتر (اجتماعات)و فضای وسیع حیاط میباشد.
ساختمان کلاسهای آموزشی در دو طبقه و به صورت یک بنای مستطیل شکل میباشد که در سمت جنوب و در پشت کلاسهای درس آن یک ایوان با 12 ستون آجری قرار دارد و در دو طرف، ایوان پیشرفته دیگر به صورت نیم دایره و با ستونهای آجری ساخته شده است.
ورودی اصلی بنا در سمت غرب قرار گرفته. ساختمان در سمت شمال شرقی و شمال غربی دارای ورودی و خروجیهای دیگری نیز میباشد.
داخل ساختمان شامل یک راهروی اصلی که ورودی کلاسها به این راهرو باز میشود و درجهت شمال کلاسها احداث گردیده است. سقف بنا در طبقه اول با تیرهای چوبی و در طبقه دوم به صورت شیروانی و فلزی میباشد که زیر قسمت شیروانی را به صورت سقف کاذب با استفاده از چوب کلاف کشی و ساخته‌اند.
سالن اجتماعات بنا در سمت شمال غربی ساختمان کلاسها و چسبیده به آن احداث شده، این فضا شامل یک ایوان ورودی تزئینی در سمت غرب و فضایی شیب‌دار جهت مشایعت نمایش و سن میباشد.
حاج آقا کمال طباطبایی
بخشهای مسکونی شهر تاریخی بروجرد دارای خانههای قدیمی با ارزش است که از نمونه‌های بارز و زیبایی معماری خانههای مسکونی گذشته محسوب میشود. این خانههای قدیمی در قسمتهای مختلف بافت قدیم شهر پراکنده است. یکی از بخشهای نسبتاً سالم مجموعه خانه‌هایمربوط به سادات طباطبایی از محله صوفیان است که شا مل چندین خانه قدیمی،قبور و مقبره بزرگان سادات طباطبایی میباشد.
خانه موسوم به حاج آقا کمال طباطبایی به وسیله مرحوم حاج میرزا ابو تراب یکی از نوادگان حضرت آیت الله سید محمد طباطبایی (جد بزرگ سادات طباطبایی بروجردی) برای فرزند مرحوم حاج آقا اسحق نبوی طباطبایی (حاج آقا کمال)از شخص زرگری خریداری شد.
بنا شامل سه طبقه ساختمان،حیاط اندرونی و دارای ورودی حیاط است که تمامی طبقات به صورت قرینه میباشد هر طبقه شامل یک تالار بزرگ پنج دری در وسط و در اتاق در پشت این تالار به عنوان پس تالار است. دو اتاق دیگر در طرفین تالار به همراه فضای راه پله و زیر پله وجود دارد. که اصطلاحاً به این دو اتاق در طبقه سوم شاه نشین گفته میشود تزئینات بنا شامل نقاشیهای زیبایی در سقف تالار پنج دری و پیش بخاری‌های تزئینی تالار تزئینات کاشی در نمای ورودی بنا و طاقنماهای حیاط میباشد.
مسجد امام رضا (ع)
بنای مسجد امام رضا در ضلع جنوبی خیابان شهدا،کوچه مرکزی واقع شده است. این بنای تاریخی در مرکز یکی ازمحله‌های قدیمی شهر بنام یخچال احداث گردیده و حمام قدیمی نیز به همین نام (یخچال)در روبروی آن ساخته شده است،مسجد فوق که در مسیر یکی از گذرهای اصلی شهر در گذشته قرار داشته دارای متعلقات بیشتری نسبت به وضعیت فعلی بوده که طی 60 تا 70 سال اخیر تخریب و دچار تغییر و تحولات زیادی گردیده است. بنای مذکور شامل دو شبستان شرقی وغربی در شمال حیاط نوساز فعلی میباشد
بخش قدیمی بنای مذکور شبستان شرقی است که در حدود 3 متر از کف حیاط پائین‌تر و پوشش سقف آن به صورت طاق و تویزه آجری میباشد. این شبستان در داخل شامل 9 پایه آجری که طاق و تویزها را به هم متصل میکند و همچنین این بنای مذهبی دارای یک محراب میباشد که همراه با کاشی و آجر ساخته شده است. این بخش از نظر زمان ساخت متعلق به دوره‌ی قبل از دوره قاجار است.
شبستان غربی که کوچکتر از قسمت شرقی است و در حدود دوره پهلوی احداث گردیده است.
حمام قدیمی سید (بحر العلوم)
از جمله بناهای عمومی حمام‌ها میباشند که طبق بررسیهای انجام شده و اسناد تاریخی بیش از 30 باب حمام در شهر وجود داشته که در حال حاضر11 باب از آنها سالم میباشند.
حمام قدیمی سید در محله صوفیان واقع شده که از محلات اعیان نشین شهر محسوب می‌شده و خانوارهای معتبر و متمولی چون خاندان سادات طباطبائی در آنجا ساکن بوده‌اند. وجود خانههای قدیمی متعدد،مقبره سادات طباطبائی،مسجد سید (بحر العلوم)و … زمینه‌ی بالقوه‌ای جهت احیاء و حفظ ارزشهای معماری و تاریخی موجود در آن را فراهم کرده است.
وسعت این بنای تاریخی قریب به 1100 متر مربع است. با توجه به ویژگیها ، نوع و فرم معماری میتوان گفت آن از یادگارهای دوره صفویه میباشد که از معدود بناهای باقیمانده منسوب به این دوره در بروجرد است و از ارزش بالائی برخوردار میباشد. بنا در گذشته در کنار گذر اصلی محله صوفیان به دروازه غربی شهر بوده و شامل حمام مردانه و زنانه در کنار هم میباشد. کف حمام در حدود 5/3 متر نسبت به معبر مجاور پایین‌تر است که از ویژگیهای اغلب حمام‌های قدیمی شهر بروجرد و دلیل آن مربوط به آبگیر بودن حمام و مسائل گرمایشی و سرمایشی آنها میباشد.
بخش مردانه که تا چندی پیش فعال بوده شامل یک راهروی ورودی، حمام سرد و گرم و یک بخش کوچک که درواقع نوعی گرمابه خصوصی کوچک برای افراد خاص محسوب می‌شده است. به دلایل مختلف در طول سالهای اخیر تغییراتی در بنا ایجاد شده ولی فرم و اصالت اولیه آن حفظ و قابل احیاء میباشد. بخش سربینه از یک پلان چلپائی شکل تشکیل شد ه که هر ضلع آن به عنوان رختکن محسوب و یک پوشش گنبدی به شکل کلنبو بر روی آن احداث گردیده است. بخش گرمینه نیز دارای پلانی مشابه حمام سرد که دارای یک سقف گنبدی مشابه با حمام سرد به ارتفاع 6 متر میباشد. که خزینه آن در قسمت شمال واقع و به شیوه‌ای احداث گردیده که در کنار خزینه قسمت زنانه باشد و تأسیسات گرمایشی آن بصورت مشترک بوده است.
حمام زنانه نیز مانند قسمت مردانه شامل یک راهرو ورودی ، سربینه، میاندر(هشتی بین حمام گرم و سرد)و گرمینه میباشد. این بخش به علت عدم استفاده در سالهای گذشته اصالت فرم اولیه خود را حفظ و از نظر تناسبات و فرم معماری بسیار با ارزش است. قسمت سربینه به صورت هشت ضلعی نامنظم است (پلان معروف به نگینی) که در هر ضلع یک ستون سنگی یک پارچه کار گذاشته شده و سپس با زدن تویزه‌هایی ما بین ستونها و دیوارهای جانبی پوشش گنبدی به ارتفاع 6 متر از نوع کلنبو بر روی آن احداث گردیده. ما بین فضای سرد و گرم هشتی زیبائی وجود دارد که راه ارتباطی این دو فضاست. قسمت گرم نیز به لحاظ تناسبات معماری بسیار زیبا و شامل یک پلان همانند حمام سرد است که فاقد ستون میباشد و در چهار ضلع اصلی آن چهار طاقنمای عمیق اجرا که در قسمت جلو دارای یک تویزه و تویزه‌ای دیگر در قسمت عقب ا ست و مابین آنها طاقی قرار دارد که دارای یک نورگیر کوچک در قسمت بالا است. سیستم نورگیری و روشنایی آن به گونه‌ای است که در تمامی ساعات روز از نور کافی برخوردار است. تأسیسات گرمایشی (تیون یا آتشدان)بصورت مشترک بوده و دارای یک آب انبار کوچک بوده است که وسیله تأمین آب حمام بوده است.
آب این بنا و بطور کلی تمامی آب انبارها،سرداب‌های عمومی و خصوصی شهر از طریق نهرها و قنوات بخصوص نهر آبی به نام ماء شا که از شمال شهر جاری بوده،تأمین می‌شده است.
پل قلعه حاتم
پلها از جمله بناهایی هستند که در ادوار مختلف تاریخی و به منظورهای مختلفی در مسیرهای مهم جهت رفع نیاز انسان ساخته شده‌اند. بیشتر کاربرد پلها جهت عبور و مرور بوده که درصورت نیاز به گونه‌ای طراحی و ساخته می‌شدند که کاربریهای دیگری نیز داشته باشند. پل قلعه حاتم بروجرد در شمال غربی شهر بروجرد و در جنوب غربی روستای قلعه حاتم به منظور عبور جریان آب از روی پل و انتقال بخشی از آب شرب رودخانه بالادست قلعه حاتم به بروجرد ساخته شده است.
این پل که از نوع پلهایی جویی است در اوایل دوره پهلوی (1313) بر روی رودخانه باغ شاه (یکی از شاخه‌های سزار) احداث گردیده است.
طول پل 261 متر و عرض آن 5/2 متر است که دارای 14 طاق چشمه آجریست عرض دهنه طاق چشمه‌ها در محل عبور جریان آب بیشتر و به طرفین کمتر میشود. طاق چشمه‌ها پل با استفاده از آجر و سایر قسمتهای اعم از پایه،بین طاقها و سطح گذر با سنگهای آهکی به صورت سنگ چین ساخته شده است.
پل چالانچولان
پلها و آب بندها از بناهایی هستند که در ادوار گذشته در مسیر جاده‌های کاروانی،راهها و روی رودخانه‌ها غیر قابل کنترل بوده است.
پل چالانچولان در دشت حاصلخیز گسترده سیلاخور در مسیر جاده قدیمی بروجرد به خوزستان و اصفهان بر روی رودخانه سزار ا حداث گردیده است،این پل در زمان صفوی و بر روی شالوده پلی از زمان ساسانی ساخته شده،طول پل مذکور 6*120 متر که دارای 6 طاق چشمه آجری است که پایه‌های آن تا ارتفاع یک متری از سنگ احداث گردیده.
موج شکنهای پل با توجه به مسیر آب در سمت شمال غربی قرار گرفته و در دو طرف باند عبور پل نیز دو دیواره آجری به ارتفاع 90 سانتی متر جهت امنیت و ممانعت از سقوط عابرین از روی پل ایجاد گردیده است.
امام زاده جعفر
این بنای مذهبی –تاریخی در محله دودانگه و از قدیمی‌ترین محلات شهر ساخته شده که در میان عامه مردم از احترام و اعتبار قابل توجهی برخوردار است.«شخص مدفون در این محل را از نوادگان امام موسی کاظم (ع) ذکر کرده‌اند اما در کتاب جغرافیای بروجرد به نقل از منتقل الطالبین آمده «ابو القاسم جعفر بن حسین بن علی بن حسن المکفوف ابن حسن الافطس ابن علی بن زین العابدین» که جد ششم آن را حضرت سجاد (ع) امام چهارم شیعیان می‌داند»
بنای امام زاده جعفر دارای سه دوره متفاوت تاریخی و معماری است که متعلقات آن شامل سر در ورودی، حیاط،ایوان رواق، شبستان و فضای گنبد خانه میباشد. قدیمترین بخش بنا فضای گنبد خانه و مقبره است که احتمالاً بر روی بنای قدیمی‌تر مربوط به دوره قبل ساخته شده وزمان ساخت آن قرون 8 و 9 ه ق یعنی دوره ایلخانی میباشد. این قسمت که در ابتدا به صورت منفرد بوده شامل یک ایوان ورودی با دو حجره کوچک در طرفین آن است. بخش گنبد خانه و مقبره به صورت هشت ضلعی است که در تمامی اضلاع هشتگانه آن ورودی‌ها و خروجی‌هایی وجود دارد که به یک اتاق کوچک راه پیدا میکند. شاخصه اصلی بنا گنبد آن است که به صورت پوسته و از نوع رک پله پله (اورجین) شبیه به گنبد دانیال نبی در شوش میباشد.
این بنا در دوره صفویه الحاقات و تعمیراتی که از جمله ورودی اصلی بنا و شبستانی که در شرق و شمال قسمت گنبد خانه میباشد میتوان اشاره نمود. بنای مذکور در اوایل دوره قاجار و در زمان محمد تقی خان رازانی حاکم وقت بروجرد نیز تعمیر و الحاقاتی داشته که یک کتیبه سنگی در کنار ایوان ورودی مقبره در این رابطه نصب شده است. از جمله الحاقات این دوره ساختن چهار ایوان صفه مانند که (احتمالاً نوعی محل برای استراحت زائرین بود) در طرفین ایوان ورودی بنا و جهات شمالی وجنوبی حیاط میباشد که پوشش سقف و جنس ستونهای آن چوبی است.لازم به ذکر است که بنا دارای دو در منبت کاری بسیار نفیس منفوش به تاریخهای 937 و 1203 هـ در قسمت گنبد خانه میباشد.
مسجد امام (ره)(سلطانی)بروجرد
در مرکز بافت قدیم بروجرد،مسجدی بزرگ با وسعتی قریب به هفت هزار متر مربع به نام مسجد امام (ره)وجود دارد. گویا این مسجد بر روی مسجدی قدیمی‌تر (احتمالاً جامع حدیث)ساخته شده که به استناد کتبیه گچی موجود در ایوان غربی سال اتمام دو ایوان شرقی و غربی را شعبان سنه 1209 هجری قمری ذکر می‌نماید، متن کتبیه چنین است «عمل استاد اسکندر تبریزی،این دو طاق مقرنس بتوسط جناب مستطاب میرزا معصوم اتمام پذیرفت سنه شعبان المعظم 1209 » این تاریخ در چند جای دیگر از جمله از ازاره‌های سنگی ایوان شمالی نیز دیده میشود،این بنا دارای سه ورودی در جهات شرق، غرب و شمال میباشد که با توجه به احداث خیابانهای جعفری و صفا در دو جهت غرب و شمال در شصت سال اخیر بافت معماری این دو جناح مورد تغییر و تحولاتی قرارگرفته است،در صورتی که قبل از احداث خیابانهای مذکور بنا در مرکز بافت تجاری و ازسه طرف مرتبط به آن بوده که از ویژگیهای بارز این بنا میباشد.
مسجد امام از نظر فرم از نوع مساجد چهار ایوانی و از نظر پلان شبیه به مسجد امام تهران و مسجد نبی قزوین بوده ولی از آنها بزرگتر است. سه وردی مذکور در پشت ایوانهای شمالی،شرقی و غربی واقع شده که پس از عبور از یک هشتی و دالانهای به فضای حیاط راه می‌یابند. ایوان جنوبی و فضای گنبد خانه مهمترین بخش بنا است که دو شبستان با ستونهای سنگی ظریف در طرفین آن احداث شده است. در قسمت جنوب ایوان غربی شبستان زمستانی که حدود 5/1 متر در کف حیاط پائین‌تر است با پوشش طاق و تویزه احداث گردیده است. عمده تزئینات بنا کاشیهایی خشتی با نقش اسماء ائمه اطهار با خط کوفی بنایی،از ازاره‌های سنگی با نقوش گیاهی و اسلیمی و تزیینات آجری میباشد. در سال 1293 هجری قمری تعمیرات اساسی در بنا صورت پذیرفته و تزئیناتی نیز به آن اضافه شده است از جمله یک در منبت کاری که تاریخ 1293 روی آن منقوش است و بر روی ورودی شمالی مسجد نصب شده قابل مشاهده است. قدر مسلم این است که ساخت مسجد در اواخر دوره زندیه و یا اوایل حکومت قاجار پایان یافته که قدمت آن از مساجد دیگر به استثناء مسجد جامع بیشتر است و شاید الگویی برای ساخت آنها بوده است.
شاهزاده ابو الحسن بروجرد
شاهزاد ه ابو الحسن یا محمد ابن حمزه ابن حسن المکفوف ابن الحسین الافطس ابن الامام علی ابن الحسین زین لعابدین ابن الحسین ابن علی ابن ابی طالب (ع) میباشد.
این بنا در خیابان صفا واقع شده و دارای پلان مربع شکلی است به ابعاد 20*20 متر و حیاط ورودی به ابعاد 50/7*5 متر در جبهه غرب، که بعد از حیاط،ورودی اصلی بنا به ایوان سرپوشیده‌ای ارتباط پیدا میکند. ضمناً گنبد مربوطه در فضای وسط قرار گرفته و در چهار طرف آن چهار طاقی‌ها با ایوان سرپوشیده همه با هم مرتبط میباشند. بر سر در ورودی اصلی آن تزیینات کاشی با نقوش گل و بوته و خطوط قرآنی همراه با کاشیهایی با طرح پیچک دیده میشود. سقف ایوان ورودی و گنبد خانه و بدنه دیوار آنها( اخیرا)ً توسط سازمان اوقاف و امور خیریه آینه کاری شده است. بدنه دیوار ایوانهای اطراف گنبد خانه تا ارتفاع 2 متری سنگ کاری شده است و ارتفاع گنبد نسبتاً کوتاه میباشد. پوشش نمای بیرونی گنبد اندود کاهگل بوده که اخیراً ایزو گام شده،و پاره‌ای مرمتهای اشتباه باعث خسارت به بنا گردید،از جمله سنگ کاری که موجب محبوس کردن نم و رطوبت در پی و بدنه دیوار آجری بنا شده است.
مسجد قلعه
این بنا در محله‌ای بنام کوی علمدار واقع شده که حمام،آب انبار و یخچال قدیمی هم در نزدیکی آن موجود بوده،البته قسمتی از حمام مربوطه سالهای پیش تخریب و به خانه مسکونی تبدیل شده است.
یخچال قدیمی در فاصله حدود 100 متری شمال مسجد واقع و محل توزیع یخ مصرفی تابستان مردم بوده که تخریب و یک حمام جایگزین آن گردیده است و آثاری از یخچال فوق مشاهده نمی‌گردد.
مسجد فوق دارای یک شبستان شمالی است که سطح آن از کف حیاط حدود 80 سانتی متر بالاتر است سقف آن به صورت طاق و تویزه آجری و در جلوی شبستان یک ایوان بوده که در حال حاضر متصل به شبستان شده و با نصب در و پنجره در قسمت جلوی آن فضای بزرگتری ایجاد کرده‌اند. ضمناً پوشش سقف ایوان با تیر چوبی میباشد
یک شبستان دیگری در ضلع جنوبی وجود دارد که سطح آن ازکف حیاط حدود 180 سانتی متر پائین‌تر است و پوشش سقف آن بصورت طاق و تویزه آجری میباشد.
مساحت این مسجد حدود 850 متر مربع و زیربنای شبستانهای آن حدود530 متر مربع است. مسجد فوق احتمالاً مربوط به اواخر دوره زندیه میباشد.
سرای حافظی
سابقه ایجاد بازار در ایران به سالهای طولانی و قبل از اسلام میرسد . و دوره اسلامی،گسترش شهرها و افزایش ارتباطات اجتماعی و تبادلات اقتصادی موجب شکل‌گیری و توسعه فضاهای بازرگانی موسوم به بازار شد. بازارها که محور اصلی اقتصادی هر شهر بودند نقش مهمی در وضعیت معیشتی مردم بازی می‌کردند و معمولاً در مسیر شهر ساخته می‌شدند. هر بازار معمولاً شامل یک یا چند راسته اصلی و راسته‌های فرعی بوده و در هر راسته کالا و خدمات خاصی را عرضه می‌کردند. فضای سراها و کاروانسراها در پشت دکانهای بازار اصلی بودند و کار خدمات رسانی به بازار اصلی را انجام می‌دادند.معمولاً دارای حیاط و به صورت دو طبقه ساخته می‌شدند.
بازار بروجرد ازگذشته دارای یک راسته اصلی سر پوشیده به همراه چهار سوق و راسته‌های فرعی و کاروانسراها و سراهای تجاری بوده که متأسفانه در طول سالهای اخیر به خصوص در زمان جنگ تحمیلی بعلت اصابت بمب به بازار اصلی فضای معماری سنتی بازار به طور کلی از میان رفته و به جزء تعداد معدودی سرا و راسته‌های فرعی که شکل سنتی خود را حفظ کرده‌اند بقیه به صورت نوساز درآمده‌اند.
سرای حافظی در کنار راسته اصلی بازار قدیم بروجرد واقع شده است. دارای سه در ورودی در شرق،غرب و جنوب میباشد که به صورت دو طبقه ساخته شده و دارای حیاط مرکزی،انبار و محل بارانداز میباشد. دکانهای طبقه اول همه به صورت طاق تویزه و یا طاق آهنگ هستند و فضاهای طبقه دوم که از طریق چند راه پله دالانهای ورودی امکان پذیر است یا تیرهای چوبی و به صورت سقف مسطح و یک ایوان با ستونهای چوبی ساخته شده‌اند. سرای فوق مربوط اواسط دوره قاجار میباشد.
مساجد امیر المؤمنین- رنگینه و قلعه
بافت معماری و شهر سازی بروجرد به دلیل شرایط اجتماعی خاص آن در گذشته به نحوی است که از هسته‌های معماری کوچک مشتمل بر مسجد،حمام،آب انبار،یخچال و … تشکیل که از پیوستن چند هسته گذر و از چند گذر محله تشکیل میشود،و کلاً‌چهار محله از ادوار گذشته در این شهر وجود داشته که عبارتند از:محله دودانگه (احتمالاً 6/2 از امتیازات شهری را دارا بوده و به همین علت دودانگه نامیده شده)صوفیان،یخچال و بروا و رازان که هر کدام بطور خودکفا برای خود بازار ، بازارچه و قبرستان و دیگر نیازهای شهر را داشته‌اند،این محله‌ها طی سالهای گذشته بالاخص با پیشرفت تکنیک و دگرگونش شدن شرایط زندگی تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی گسترش یافته و بدلیل تغییر معیارهای زندگی امروز نسبت به قرون قبل،احداث خیابانهای عریض و طویل بافت‌های معماری قبلی از بین رفته و گسستگی زیادی در بافت شهری ایجاد شده که نهایتاً موجب از بین رفتن خط و مرزهای قبلی بین محلات گردیده و از هسته‌های فوق الذکر امروز تعداد معدودی باقی است که در اکثر آنها،بجز مساجد بقیه اجزاء معماری از بین رفته است،از اهم این بناها میتوان مساجد امیر المؤمنین،قلعه و رنگینه را ذکر نمود که بدلیل مورد توجه قرار داشتن مردم این بخش از بافت‌های قدیمی حفظ و به دلیل تعمیرات متوالی به مقدار زیاد شکل یافته‌اند که چنانچه مورد مطالعه و شناسایی و نهایتاً کاوشهای باستانشناسی قرار گیرند به احتمال قریب به یقین مشخص خواهد شد که بناهای فعلی بر روی بناهای قدیمی‌تر ساخته شده‌اند.
خانه قدیمی مرحوم صدر زاده نبوی طباطبائی
این خانه قدیمی یکی از خانههای ارزشمند و تاریخی شهرستان بروجرد میباشد که در محله صوفیان،یکی از محلات چهار گانه شهر تاریخی بروجرد با فاصله نه چندان زیادی از خانههای مرحوم حاج آقا کمال طباطبائی،مرحوم افتخارالاسلام طباطبائی و مرحوم مصری و چند خانه قدیمی دیگر که به شکل یک مجموعه میتوان از آنها یاد کرد احداث گردیده و مساحت آن حدود 2000 متر است.
این عمارت قدیمی مشتمل بر دو بخش است:
الف) ساختمان و حیاط جدید ساز:بخش جدید (در مقایسه با زمان احداث ساختمان اصلی)حدود 30 الی 40 سال پیش تجدید بنا گردیده است و در غرب دالان ورودی اصلی قرار دارد . این بخش دارای دو طبقه ساختمان میباشد. طبقه همکف آن شامل یک اطاق سه دری در وسط و راه پله‌ای در شرق میباشد. در بخش غربی هم یک اطاق و انباری در کنار هم احداث شده است. طبقه اول این مجموعه شامل یک پلکان و سه اطاق تو در تو در جبهه غربی و یک اطاق مجزا در قسمت شرقی میباشد که بر روی بخشی از دالان ورودی احداث شده است.
در آخرین بخش جنوبی مجموعه جدید ساز یک حیاط واقع شده که تمام اطاقهای غربی پنجره‌هایی از طرف جنوب به این حیاط و از طرف شمال به حیاط اصلی دارند.
ب) ساختمان و حیاط قدیمی:دیوار پیرامون حیاط اصلی نظیر بسیاری از خانههای قدیمی شهر بوسیله طاقهای آجری نماسازی گردیده که حوضی سنگی و باغچه‌ای نسبتاً بزرگ در وسط آن احداث شده است. ساختمان این قسمت دارای بخشهای زیر است.
1-طبقه همکف: یک اطاق پنج دری در وسط و دو پلکان در طرفین و اطاق سه دری در پشت آن و فضای حمام قدیمی که شامل سرد (سربینه)وحمام گرم (گرمینه)و خزینه بوده که در حال حاضر بخشهای عمده آن تخریب و بصورت جدید، بازسازی شده و قسمت‌هایی از آن اکنون موجود میباشد در طرفین اطاق پنج دری دو شبستان زمستانی بصورت قرینه با طاق قوسی احداث شده است.
2-طبقه اول:در وسط دو راه پله یک تالار هفت دری و در پشت آن یک پس تالار پنج دری احداث که پوشش سقف آن تیر چوبی و با تزئینات چوب و نقاشی مزین گردیده است،از قسمت انتهایی پس تالار یک ورودی به طرف حمام و پس از آن به کوچه مجاور راه دارد. در طرفین پلکان اصلی دو اطاق بصورت قرینه وجود دارد که در پشت اطاق ضلع غربی حیاط خلوت و در پیرامون آن مطبخ،انبار و وردی دیگری که به دالان ضلع شمالی منتهی می‌گردد،احداث شده است.
3-طبقه دوم: یک تالار هفت دری که سابق بصورت مهتابی (بهار خواب) بوده و با اندک تغییراتی بصورت کنونی درآمده. در پشت این اطاق یک اطاق دیگر بصورت پس تالار وجود دارد که قبل از تغییرات ایجاد شده مستقیماً به مهتابی راه داشته. در این طبقه هم نظیر بخش زیرین دو اطاق قرینه در جبهه شرقی و غربی احداث گردیده است. حد فاصل اطاق هفت دری و اطاقهای طرفین فضاهایی که اصطلاحاً آن را قهوه خانه می‌گویند و بر روی پلکانهای اصلی ایجاد شده، وجود دارد. این اطاقهای باریک به تالار، پس تالار و اطاقهای غربی و شرقی راه دسترسی دارند،با راه ورودی به یکدیگر مرتبط میشود.
ورودی اصلی بنا که اکنون بصورت یک دالان سر پوشیده میباشد، سابق دارای یک هشتی (میاندری) زیبا بوده که متأسفانه سالها پیش تخریب و به شکل کنونی تغییر یافته است که بخشهایی از نما سازی دیوار هشتی اکنون موجود میباشد.
خانه قدیمی مرحوم مستجاب الدعوه (مؤذن)
بروجرد با سابقه کهن از شهرهای مهم منطقه در گذشته محسوب می‌شده که وجود بافت تاریخی با وسعت قریب 280 هکتار و ارزشهای بالای معماری،شهر سازی و تک عناصر معماری چون مسجد جامع با قدمت بیش از 1200 سال دلیل بر این مدعاست.
در دوره قاجار وجود شهری بزرگ و پرجمعیت که از مراکز اقتصادی و صنعتی بوده،زمینه مناسبی جهت رونق اقتصادی در شهر بوده و وجود خانههای قدیمی با ارزشی با شیوه‌های متعدد ساخت و تزیین متعلق به بزرگان از شواهد زنده آن است.
خانه قدیمی مرحوم مستجاب الدعوه در محله قدغون (رازان)، کوچه سیدها واقع شده در واقع متعلق به یکی از مالکین بزرگ شهر به نام «امیر امنیه» بوده که براساس شنیده‌ها آن را به خانواده مستجاب اهداء نموده است. این منزل قدیمی از ویژگی خاصی به لحاظ نماسازی به جهت استفاده از عناصری مانند نیم ستونهای آجری تزیینی و مجزا کردن فضاهای نما سازی شده،برخوردار است.
زمان ساخت بنا در حدود اواسط دوره قاجار است و در گذشته از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل می‌شده است. بخش اندرون سالهای گذشته نوسازی شده و هم اکنون قسمت بیرونی سالم میباشد. وجود چند خانه قدیمی دیگر،آب انبار،چند باب حمام و کوچه‌هایی با فرم‌های قدیمی و سالم جلوه تاریخی آن را حفظ نموده است. خانه مذکور در حدود 645 متر مربع وسعت داشته که شامل یک سر در ورودی نسبتاً بزرگ با قوس جناغی،حیاط (صحن)و دو واحد ساختمان در سمت شمال و جنوب ساختمان میباشد. بخش شمالی (زمستانی)در دو طبقه احداث شده،طبقه همکف که نسبت به کف حیاط پائین‌تر میباشد. مشتمل بر یک اتاق چلیپایی (شبیه چهار صفه) در وسط و دو اتاق بزرگ و طولانی در طرفین آن است که هر کدام با یک در ورودی در وسط و دو پنجره به بیرون راه دارند. طبقه اول بنا از طریق دو پلکان آجری و دو قوس بلند هلالی به عنوان وردی بصورت قرینه با حیاط مرتبط می‌شوند و از یک اتاق بزرگ (شبستان) با یک پنجره بزرگ اورسی ظریف با شیشه‌های رنگی در وسط و دو اتاق در طرفین تشکیل شده است. داخل اتاقهای این طبقه طاقچه و رواقهای متعددی وجود دارد که آن را از حالت یکنواختی خارج و جلوه زیبای به آن داده است. سقف هر دو طبقه این بخش با تیرهای چوبی پوشیده شده و تمامی نمای آن با پنج نیم ستون آجری تقسیم بندی شده که در هر بخش دارای دو یا سه پنجره با قوس خفته کمانی شکل که با تلفیقی از آجر و کاشی تزیین شده‌اند.
بخش تابستانی (جنوبی) بنا کوچکتر و در یک طبقه احداث شده، این بخش در قسمت میانی از یک اتاق شبستان تشکیل شده که نسبت به دو اتاق طرفین خود عقب‌تر بوده و دارای یک پنجپره اورسی بزرگ در جلو است که مشرف به حیاط میباشد. تمامی قسمتهای نمای شمالی و جنوبی و صحن بنا که در حدود نیمی از کل مساحت آنرا تشکیل میدهد با استفاده از نیم ستونهای آجریی تزیینی به بخشهای مختلف تقسیم و درون هر قسمت با طاقنماهای زیبا و گوناگونی که تلفیقی از آجر و کاشی هستند،نماسازی شده است.
خانه قدیمی مرحوم غروی
این منزل قدیمی یکی ازخانه‌های قدیمی ارزشمند بروجرد میباشد که در کوچه موسوم به کلاه فرنگی واقع در محله یخچال از محلات چهار گانه شهر قدیم بروجرد قرار دارد و براساس شواهد موجود و فرم ظاهری معماری از بناهای دوره قاجار میباشد در فاصله کمی از آن چند بنای تاریخی از جمله حمام قدیمی یخچال و مسجد امام رضا قرار گرفته. این خانه قدیمی در گذشته بصورت یک مجموعه شامل اندرونی و بیرونی بوده است که اندرونی که به لحاظ وسعت کوچکتر از بیرونی بوده،سالها پیش از مجموعه جدا و تغییرات نسبتاً زیادی هم در آن صورت گرفته است. منزل فعلی با ابعاد 13*5/32 در حدود 420 متر وسعت داشته و در واقع بیرونی مجموعه بوده که شامل یک حیاط در وسط و دو واحد ساختمانی در جبهه‌های شمالی و جنوبی آن است. شالوده بنا از خشت میباشد که تمامی قسمتهای داخل حیاط و جبهه‌های شمالی و جنوبی با آجر،نما سازی شده است.
قسمت شمالی مجموعه در دو طبقه احداث شده،طبقه همکف مشتمل بر چند اطاق میباشد که با طاق ضربی پوشیده شده‌اند. طبقه دوم که راه ورود آن از طریق یک پلکان در وسط ایجاد شد شامل یک ایوان کوچک در جلو و دو اطاق بصورت قرینه در طرفین و یک تالار در وسط آن میباشد.
جبهه جنوبی نیز به همان شکل در دو طبقه احداث گردیده که طبقه همکف شامل چند اطاق است که با پوشش طاق ضربی اجرا شده. طبقه اول نیز از دو اطاق قرینه در طرفین و یک تالار پنج دری در وسط تشکیل شده است. نمای بیرونی این بخش با آجر،نما کاری و گوشه‌های طرفین آن بصورت تزئینی با طاق نماهای آجری گوشه سازی شده است. پیرامون حیاط مرکزی بنا نیز با طاق نماهای آجری و نیم ستونهای تزئینی آجری بصورت زیبایی نماسازی شده است.
تکیه و باغ افشار
در شمال شهر بروجرد منطقه‌ای موسوم به کوچه باغها واقع شده؛سابقه ساختن فضاها و بناهایی در داخل محوطه باغها جهت تفرج و استراحت در ایران به سالهای طولانی برمیگردد این گونه بناها که از آنها در اصطلاح معماری سنتی به عنوان «کوشک» نام برده میشود معمولاً به افراد و اشخاصی که دارای موقعیت مهم اجتماعی،مالی و یا حکومتی بوده‌اند تعلق داشته و به گونه‌ای طراحی می‌شدند که به تمام جهات بیرون اشراف داشته و محل مناسب و دلگشایی جهت استراحت باشند. به اینگونه تک بناهای ساخته شده در منطقه بروجرد اصطلاحاً «تکیه» گفته میشود. امروزه از تعداد ده‌ها تکیه ساخته شده در بروجرد قریب به 15 واحد در سطح و خارج شهر وجود دارد که تکیه مرحوم هوشنگ افشار از جمله آنها میباشد.
این بنای تاریخی در باغی به همین نام ابعاد آن 5/8*15 و حدود 120 متر مساحت داشته که به شیوه برونگرا احداث شده است. مصالح عمده به کار رفته در بنا شامل خشت خام به عنوان شالوده دیوارها،آجر جهت نماسازی و کف فرش و چوب جهت پوشش سقفها و در و پنجره‌ها میباشد.
بنای مذکور دارای سه طبقه ساختمان و یک حیاط خلوط در ضلع شمال است که باغی به مساحت تقریبی دو هکتار با درختان میوه پیرامون آن وجود دارد. (نکته مهم در خصوص خانههای درون باغی بروجرد این است که حالت اورگانیک- خود شکل گیرنده- داشته و بنا بدون توجه به باغ پیرامون و احتمالاً بعد از احداث باغ ساخته شده و هیچ گونه طراحی در این خصوص صورت نگرفته است)بنا دارای ویژگیهای خاصی است که در اکثر بناهای مشابه در بروجرد مشاهده میشود. نخست این که در بیرون به شیوه‌ای طراحی شده که حالت قرینه داشته در صورتی که در داخل طبقات مختلف هیچ کدام از فضاها قرینه هم نمی‌باشند. دوم اینکه با توجه به نماسازی بیرون طبقات همکف و اول به صورت یک طبقه جلوه میکند. طبقات معماری بنا به شرح ذیل میباشد:
طبقه همکف از چند اتاق کوچک و بزرگ تشکیل شده که پوشش سقف آن از نوع طاق ضربی است.
طبقه اول:این طبقه نیز شامل چند اتاق است که دارای سقف کوتاه به حالت نیم طبقه است که تأمین مسایل گرمایشی و سرمایشی آن آسان‌تر بوده و سقف با استفاده از تیر و پرتیرهای چوبی اجرا شده است.
طبقه دوم:این طبقه حالت کاملاً برونگرا داشته و شامل یک اتاق پنج دری بزرگ درجهت جنوبی و مشرف به فضای بیرون و باغ است و چند اتاق دیگر در پشت آن قرار دارد. که پوشش سقف آن نیز تیرهای چوبی میباشد.
بنا در تمامی نمای بیرون با استفاده از آجر و طاقنماهای جناقی و نیم دایره نماسازی و تزیین گشته است. تزیینات آجری آن عموماً به صورت خفته- راسته میباشد.
خانه قدیمی مرحوم افتخار الاسلام نبوی طباطبائی
از آنجایی که در بخشهای مسکونی بافت قدیم شهر بروجرد خانههای قدیمی و با ارزش معماری و فرهنگی قابل توجهی وجود دارد که یکی از بخشهای نسبتاً سالم آن مجموعه خانههای مربوط به سادات طباطبایی در محله صوفیان است و شامل چندین خانه قدیمی،حمام، مسجد و مقبره بزرگان سادات طباطبایی میباشد از جمله ویژگیهای مهم این بناها میتوان به وجود حیاطهای نسبتاً وسیع با باغچه‌های پر گل و درختان تنومند،اندرونی و بیرونی،تالارها و پس تالارها ،پستوخانه‌ها،یخچالهای تعبیه شده در کف حیاط و بعضاً حوضخانه و حمام شخصی اشاره کرد. وجو هنرهای تزئینی مختلف مانند کاشی کار،نقاشی،آجر کاری،نجاری و منبت کاری،گره چینی و حجازی نیز از خصوصیات قابل توجه و مهم این بناها میباشد.
خانه مرحوم حاج افتخار الاسلام نبوی طباطبایی با وسعتی حدود 1550 متر مربع از جمله این بناها است که در کوچه آقا از محله صوفیان احداث گردیده است. این خانه در گذشته شامل اندرونی و بیرونی بوده که قسمت بیرونی آن سالها پیش تخریب و نوسازی شده است.و در حال حاضر عمارت مذکور شامل یک سردر ورودی زیبای کاشیکاری همراه با هشتی ورودی،حیاط با طاقنماهای زیبای دایره‌ای با تزئینات کاشی و آجر،قسمت اندرونی و بهار خواب،حیاط خلوت و حمام بنا که وردی آن به لحاظ فرم و تزئینات قرینه هشتی ورودی میباشد. قسمت اصلی بنا که در واقع اندرونی آن محسوب میشود در شمال حیاط قرار گرفته و بصورت دو طبقه احداث گردیده است. طبقه اول (همکف)کمی از سطح حیاط پائین‌تر واقع شده و مشتعمل بر چند اتاق است که پوشش سقف آنها به شیوه طاق ضربی اجرا گردیده است. طبقه دوم از طریق دو پله کان که نمای فوقانی آنها بوسیله کاشی کاری مزین گردیده قابل دسترسی میباشد. این بخش نیز شامل دو اتاق قرینه در طرفین و یک تالار هفت دری با پنجره‌های اورسی و دو پس تالار است که سقف آنها با قاب بندیهای چوبی پوشیده و مزین گردیده است. قسمت شرقی حیاط نیز شامل چند اتاق و حمام عمارت است که از سه بخش تشکیل و مشتمل بر یک حمام سرد با چهار طاق چشمه (رخت کن)در چهار طرف که با کاشی‌ها ساده فیروزه‌‌ای تزئین شده، قسمت میاندری و حمام گرم بنا که شامل چند طاق چشمه وخزینه حمام میباشد.
در قسمت شرقی بنا یک حیاط خلوت احداث گردیده که در بخش شرقی و غربی آن تعدادی اتاق در دو طبقه احداث گردیده است.
تکیه موثقی بروجرد
این بنای تاریخی که در گذشته در باغ بزرگی به همین نام قرار داشته از نوع بناهایی میباشد که در اصطلاح معماری سنتی «کوشک» گفته می‌شوند و دارای ویژگی خاص این نوع بناها ازجمله برون گرا بودن میباشد.
بنا شامل سه طبقه ساختمان است که در گذشته دارای حیاط نیز بوده. نمای خارجی بنا با استفاده از طاقنماهای بلند جناقی و آجر چینی بسیار زیبا و ظریف نما سازی شده است به طوریکه طبقات همکف و اول بنا از نمای خارجی به صورت یک طبقه جلوه میکند. از ویژگیهای این بنا وجود سه هشتی زیبا در طبقات مختلف بنا است. طبقه همکف که دارای یک هشتی آجری است و اتاقهای آن به شیوه طاق ضربی احداث شده‌اند. در طبقه اول بنا ویژگیهای خاصی وجود دارد که حاکی از نوع کاربری آن است یعنی سقف کوتاه وعدم استفاده از پنجره‌های بزرگ که در واقع به عنوان استفاده زمستانی جهت حفظ بهتر گرما میباشد. طبقه دوم بنا نیز دارای یک هشتی زیبای آجریست و شامل چند اتاق نسبتاً بزرگ با سقف بلند و در و پنجره‌های بزرگ در تمامی جهات و یک تراس در قسمت شرقی بنا است که کاربرد آن بیشتر در فصول گرم سال مانند بهار و تابستان بوده و مکان بسیار مفرحی جهت استراحت،و باغ پیرامون در این طبقه دارای چشم انداز زیبایی بوده است. راه دسترسی به پشت بام از طریق یک هشتی آجری دیگر موسوم به کلاه فرنگی انجام میشود که از ویژگیهای این نوع بناها است. قدمت بنای مذکور با توجه به ویژگیهای آن حداقل حدود اوایل دوره قاجار و احتمالاً قبل از آن است.
