فیلترشکن

 لایحه جدید

در مورد

فیلتر شکن

و

دسترسی غیر مجاز

 

در راستای تکمیل وعده خودمان و نیز وظیفه بخش حقوق و قوانین سایت تبیان در ادامه تحلیل و بررسی مساله بسیار مهم  پیگیری قضایی جرایم رایانه ای  که بخشی از آن طی مقاله 

دزدهای الکترنیکی در ایران 

ارایه گردید.

اکنون در پاسخ به استقبال خوب شما و جدیت طرح مباحث جدید در حقوق کیفری جهان همچون کیفر زدایی و جرم شناسی پست مدرن ،عدالت ترمیمی وجرایم سازمان یافته و...؛ ادامه بررسی این موضوع را طی مقالاتی تحلیلی به تدریج  تقدیم شما می نماییم ".

دومین عنوانی که  در کنار کلاهبرداری  برای پی گیری قضایی تخلفات رایانه ای قابل طرح است ،یکی از عناوینی است که در لایحه جدید  جرایم رایانه ای تازه طرح شده است و آن عنوان دسترسی غیر مجاز است.

دسترسی غیر مجاز مربوطه باید با اخلال در سیستم امنیتی محافظ آن  داده ها باشد ؛ که این شرط اخیر چیزی مشابه شرط " در حرز بودن کالای مسروقه " در حد سرقت در حقوق اسلام است( بنگرید به بند هفتم ماده 198 قانون مجازات اسلامی).

این لایحه  که دارای پنج بخش  و مشتمل بر 52ماده است و در صورت تصویب نهایی دسترسی شنود و دریافت بدون مجوز به داده‌های محرمانه و سیستمهای رایانه‌ای و مخابراتی، جعل و تخریب و ایجاد اخلال در داده‌ها، کلاهبرداری و اختلال در سیستم  و بر خی از عناوین مشابه دیگر جرم شناخته خواهد شد.

البته واضح است که اگر جرم رایانه‌ای رخ دهد هرچند وجود قانون لازم است اما بیش وپیش از آن محاکم قضایی باید با ادبیات رایانه‌ای و جرایم آن آشنا باشند و  مردم نیز باید بدانند چه اعمالی از آنها در این رابطه جرم تلقی می شود.

و به هر حال تصویب کلیات این لایحه  در شهریور امسال که متعاقب تغییر  آئین نامه کمیته های انضباطی دانشگاه ها در فروردین امسال _که بر اساس آن جرایم اینترنتی و کپی رایت جز ء تخلفات دانشجویی منظور شد وابلاغ این لایحه به دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ، نشان دهنده رویکرد جدید و پویای مراکز تحصیلات عالیه کشور  در مورد حفظ حقوق مولفین و تولید کنندگان محتوا و رعایت برخورد صحیح با مجرمان امور رایانه ای به شمار می آید.1

تعریف دقیق جرایم رایانه ای و نقض حق کپی و ارائه راهکارهایی برای برخورد با متخلفان ضرورتی غیر قابل انکار است و همه عوامل گونه گون فرهنگی باید در جهت تحقق آن کوشا و پویا  نمایان گردند؛

این لایحه که 13 ماده از آن تا کنون به تصویب رسیده است . جرایم متعددی را به منظور به روز کردن قوانین با تکنولوژی های تازه وضع کرده است.

بر اساس یکی از مواد این لایحه:

 "هرکس به طور غیرمجاز به داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی که به وسیله‌ی تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی پیدا کند، به حبس از 91 روز تا یک سال یا جزای نقدی از 5 تا 20 میلیون تومان یا هردو مجازات محکوم خواهد شد.

                                                         "

اولین نکته در این باره این است که بدانیم مقصود از داده رایانه‌ای (Computer Data)  چیست؟ 

داده رایانه‌ای هر نمادی از واقعه، اطلاعات یا مفهوم به شکلی مطلوب برای پردازش در یک سیستم رایانه‌ای یا مخابراتی است که باعث می‌شود سیستم‌های مذکور عملکرد خود را به مرحله اجرا گذارند.  

دومین نکته در این باره این است که:بر این اساس  برای تحقق عنصر مادی این جرم کافیست شخص داده ها یا سامانه های مربوطه را بتواند ببیند یا انتقال  دهد یا هر کار دیگری کند که بیانگر دسترسی او  به داده ها باشد .

سومین نکته در این باره این است که:در صورتی دسترسی به داده های رایانه ای بر اساس این ماده  قابل مجازات است که از یکسو  این دسترسی در نتیجه عملکرد غیر قانونی و بر خلاف مقررات باشد (= تحقق قید غیر مجاز بودن) و از سوی دیگر دسترسی غیر جاز مربوطه باید با اخلال در سیستم امنیتی محافظ آن  داده ها باشد ؛ که این شرط اخیر چیزی مشابه شرط " در حرز بودن کالای مسروقه " در حد سرقت در حقوق اسلام است( بنگرید به بند هفتم ماده 198 قانون مجازات اسلامی).

به هر حال  چنین جرمی با مجازات حبس (تا یک سال) صرفنظر از مباحث جرم شناسی تخصصی آن همچون حبس زدایی و تورم جمعیت کیفر زدایی در ایران (که  ان شاء الله در بخش مقالات تخصصی بدان می پردازیم) باید تمامی این شرطها را دارا باشد و الا بااین ماده قابل کیفر نخواهد بود.

 به عنوان مثال چنانچه شخصی هر چند در شرایطی باشد که از نظر مقررات حق دسترسی به  برخی داده ها ی رایانه ای  که بدون محافظ امنیتی است ، ندارد  وبا این حال به جهت کنجکاوی یا ... به آنها دسترسی پیدا می نماید بااین ماده قابل مجازات نخواهد بود زیرا شرط سوم گفته شده را ندارد.

با این حال باید توجه کرد چنانچه محافظت امنیتی برای داده های مورد دستیابی غیر مجاز  وجود داشته است ،اما  با توجه به ارزش داده های ،محافظت ضعیفی تلقی می شود به عنوان مثال یک password  ساده را برای آن گذارده بوده اند! باز هم جرم موضوع بحث تحقق می یابد چراکه در اینجا بر خلاف بند 15 ماده 198 قانون مجازات شرط  اینکه حرز متناسب باشد وجود ندارد.

به هر حال  جرایم رایانه ای متعددند و اقداماتی همچون:

-- کپی غیر مجاز نرم افزارهای داخلی و خارجی.

- ارسال و انتشار برنامه های نرم افزاری مختلف به وبلاگ ها و سایت های شخصی.

- سرقت و انتشار تصاویر و تحلیل ها و مطالب مختلف که نمونه آن ، در وب زیاد یافت می شود  وگاه سایت تبیان نیز موضوع  چنین  سرقت هایی واقع می شود!

و....همه نیازمند بررسی دقیق و مو شکافانه حقوقی است که  در مقالات آینده بدان خواهیم پرداخت.

همچنین ببینید: هکرها رایانه شما را گروگان می گیرند

ادامه دارد...

---

پی نوشت ها:

ماده 198 قانون مجازات اسلامی (مورد اشاره در متن)=

 سرقت در صورتی موجب حد می شود که دارای کلیه شرایط و خصوصیات زیر باشد:

1 - سارق به حد بلوغ شرعی رسیده باشد .

2 - سارق در حال سرقت عاقل باشد .

3 - ساقرق با تهدید و اجبار وادار به سرقت نشده باشد .

4 - سارق قاصد باشد .

5 - سارق بداند و ملتفت باشد که مال غیر است .

6 - سارق بداند و ملتفت باشد که ربودن آن حرام است .

7 - صاحب مال ، مال را در حرز قرار داه باشد .

8 - سارق به تنهائی یا با کمک دیگری هتک حرز کرده باشد .

9 - به اندازه نصاب یعنی 5/4 نخود طلای مسکوک که بصورت پول معامله می شود یا ارزش آن به آن مقدار باشد در هربار سرقت شود .

10 - سارق مضطرنباشد .

11 - سارق پدر صاحب مال نباشد .

12 - سرقت در سال قحطی صورت نگرفته باشد .

13 - حرز و محل نگهداری مال ، از سارق غصب نشده باشد .

14 - سارق مال را به عنوان دزدی برداشته باشد .

15 - مال مسروق در حرز متناسب نگهداری شده باشد .

16 - مال مسروق از اموال دولتی و وقف و مانند آن که مالک شخصی ندارد نباشد

---

زهرایی

کارشناس ارشد حقوق کیفری

گروه جامعه وسیاست

این امر  نکته مهمی تلقی می شود زیرا بنا بر تعریف خود این لایحه ،در ماده 4، داده رایانه ای تعریف شده است و بر این پایه کسی حق تفسیر دیگری (عرفی ،لغوی و...) از این واژه ندارد؛ این  ماده می گوید: