نگاهی به حواشی‌ای که سریال یوسف پیامبر (ع) را حساس‌تر کرد

نگاهی به حواشی‌ای که سریال یوسف پیامبر (ع) را حساس‌تر کرد
بحث برانگیز اما دیدنی

در بهمن ماه 87 خبر این بود: فرج‌الله سلحشور به افرادی که قصد تخریب سریال یوسف پیامبر(ع) را دارند،هشدار داد که حرمت این سریال و شان حضرت یوسف را بیش از این مخدوش نکنند...

بنا به آمار شفاهی سریال یوسف پیامبر(ع) اولین سریال تلویزیونی است که بیشترین حجم پیامک درباره آن بین مردم رد و بدل شده است.

ارسال پیامکهای مختلف و ایجاد حواشی درباره سریالی که سازنده‌اش آن را مذهبی‌ترین سریال تلویزیون در سال‌های اخیر می‌داند، دلایل متعددی دارد؛ حرف و حدیث‌های پیرامون سریال یوسف پیامبر(ع) از زمان تولید آن به صورت محدود آغاز و همزمان با پخش سریال روزبه‌روز پررنگ‌تر شد. چیزی که به این حواشی دامن زد موضعگیری سلحشور به‌عنوان کارگردان سریال بود که از ابتدای پخش سریال، تلاش کرد تا به همه انتقادها جواب‌های صریح بدهد. سلحشور البته دلایل خود را مطرح کرد  ‌باوجود همه کنایه‌ها  و چنین شد که پاسخ‌های سلحشور به ایراداتی که به سریال یوسف پیامبر(ع) گرفته می‌شد از خود داستان سریال جذاب‌تر از آب درآمد.

اعتراضات زودهنگام

پخش سریال یوسف پیامبر(ع) از تیر ماه آغاز شد. از همان قسمت اول مشخص شد که سریال یوسف پیامبر(ع)، سریالی یک خطی است که داستان آن از چند سال پیش از تولد حضرت یوسف آغاز می‌شود و زندگی او را در مراحل مختلف نشان می‌دهد و قرار نیست در این سریال زمانها در هم ادغام شوند و یا اتفاق نویی در نوع روایت داستان سریال رخ دهد.

سلحشور همیشه بر این گفته خود که همه سریال یوسف پیامبر(ع) از بزرگ‌ترین اتفاق تا کوچک‌ترین رویداد و حتی دیالوگ‌هایی که بین مردم و بردهها رد و بدل می‌شود بخشی از تفاسیر قرآن است، تاکید داشته و دارد و همین اصرار او باعث شد تا بخش انتقادات سریال از طرف کارشناسان بر بخش استقبال از سریال بیشتر به چشم آید.

کارشناسان مذهبی و مورخان قبول نمی‌کنند نام‌‌هایی که سلحشور برای شخصیت‌های سریال خود انتخاب کرده است در تفاسیر شیعه وجود دارند. آنها معتقدند که این نام‌ها برگرفته از منابع یهود است. نام‌هایی مانند یوزارسیف، بوتیفار، آمن هوتپ، آخناتون و... آنقدر عجیب و دور از ذهن است که حداد عادل رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس را به واکنش وادار کرد و وی در گفتگویی عنوان کرد که بهتر بود سلحشور نام «یوسف» را به یوزارسیف تغییر نمی‌داد! حدادعادل به نکته بسیار ظریفی اشاره کرده است؛ چگونه می‌شود یک کارگردان مدعی باشد که براساس قرآن سریال ساخته است اما در اولین گام نام قرآنی حضرت یوسف را تغییر دهد و نام یوزارسیف بر او بگذارد؛ نامی ‌که برای مردم کاملا ناشناخته است و ذهن آنها را از یوسف پیامبر(ع) که در قرآن زندگی او روایت شده، کاملا دور می‌کند.

سلحشور همزمان با پخش سریال و به موازات انتقاداتی که به سریال وارد می‌شد موضع تندتری نسبت به منتقدان گرفت.

او بارها در مصاحبه‌های مختلف تاکید کرد: هر کس به نحوه کارگردانی و تکنیک سریال ایرادی بگیرد تا جایی که امکان داشته باشد می‌پذیرم اما اگر کسی به محتوا خرده بگیرد حتما دین و ایمان درستی ندارد! ایراد بعدی که به سریال یوسف پیامبر(ع) گرفته شد این بود که سلحشور بر یوسف، زمانی که در چاه بود جبرئیل را نازل کرد، در صورتی‌که او از پیامبران اولوالعزم نیست که جبرئیل بر او نازل شود اما سلحشور در پاسخ به این اعتراض باز هم به مراجع خود استناد کرد و گفت در تفاسیر قرآن و تفسیر المیزان چنین قید شده که جبرئیل بر یوسف هم نازل شده است.

در واقع تفسیر المیزان و تفاسیر شیعه برای سلحشورمنابعی بودند که او بارها به آنها استناد کرده و هر نوع اعتراضی را به کم‌سوادی و اشراف نداشتن افراد به تفاسیر قرآنی نسبت دهد . سلحشور با این گارد یوسف را از چاه نجات داد و به مصر و کاخ عزیز مصر فرستاد و او را از همان کودکی در چشم زلیخا محبوب کرد و به بزرگسالی رساند.

تا این‌که نوبت به اوج قصه رسید و یوسف جوان مقابل زلیخای دل از دست داده قرار گرفت؛ یوسفی که برای رها شدن از دست هوس زلیخا از 7 در قفل شده عبور کرد اما در پشت آخرین در پیراهنش از پشت به دست زلیخا پاره شد، اما نکته مهم این قسمت از سریال پاره شدن پیراهن یوسف به دست زلیخا نبود بلکه شهادت کودکی شیرخواره به بی‌گناهی یوسف بود که با واکنش‌هایی روبه‌رو شد که سلحشور در این باره بازهم ادعا کرد که این سکانس‌ها مو به مو از روی تفاسیر شیعه ساخته شده، مورد تایید علما است و هیچ‌کس حق ندارد به آنها اعتراض کند.

سلحشور در گفتگویی که با روزنامه جام‌جم داشت در پاسخ به این پرسش که چرا محور سریال را براساس عشق زلیخا به یوسف گذاشته است گفت که زلیخا بعد از این‌که یوسف را با نیرنگ به زندان می‌فرستد از سریال بتدریج محو می‌شود، اما آنهایی که سریال یوسف پیامبر(ع) را دنبال کردند، در ادامه دیدند که حضور زلیخا به مرور در سریال پررنگ‌تر شده و او به جای «یعقوب» که بنا به روایات از دوری یوسف رنجور و نابینا می‌شود، روزبه‌روز در هجر یوسف رنجورتر شده و بینایی خود را از دست می‌دهد.

چنان‌که سلحشور گفته است قرار است زلیخا در هجر یوسف چنان نابود شود که از عشق زمینی به عشق آسمانی برسد.

سلحشور در پاسخ به این انتقاد که چرا یعقوب در فراق یوسف بینایی خود را از دست نداده است، به مخاطبان سریال توصیه کرد که منتظر بمانید. یعقوب بتدریج بینایی خود را از دست خواهد داد. البته سلحشور به این نکته توجه نکرد که اگر یعقوب پیر و بینایی‌اش کمسو شود، امری طبیعی است؛ اما اگر در جوانی بینایی خود را از غم دوری یوسف از دست دهد، روایت عشق یعقوب به یوسف به درستی بیان می‌شود.

ماجرای ازدواج حضرت یعقوب

البته آنچه باعث شد اولین موج‌های اعتراض نسبت به سریال یوسف شکل گیرد، چیزی بود که در قسمت دوم سریال نشان داده شد.

در این قسمت دیدیم حضرت یعقوب همزمان با دو خواهر ازدواج کرده و در یک زمان 5 همسر داشته است. اولین کسی که رسما به این موضوع معترض شد، حسین رحیم‌زاده، مدیرگروه معارف شبکه یک سیما بود که اعتراض وی در همه خبرگزاریها و روزنامه‌ها بازتاب یافت. وی که در زمان نگارش فیلمنامه یوسف پیامبر(ع) در مرکز پژوهش‌های سیما بوده در اعتراضات خود عنوان کرد که فیلمنامه یوسف پیامبر(ع) را دکتر لاریجانی رئیس وقت سازمان صدا و سیما به مرکز پژوهش‌ها ارسال کرده و افراد متخصص فیلمنامه را خوانده‌اند و نظرات خود را با سلحشور در میان گذاشته‌اند، اما سلحشور قسمت کمی‌ از این پیشنهادها را پذیرفته و قسمت اعظم آن را سلیقه‌ای دانسته و قبول نکرده است که آنها را در فیلمنامه اعمال کند.

آیت‌الله سبحانی نیز در همان دوران به سریال یوسف پیامبر(ع) و نمایش چندهمسری ایشان و ازدواج همزمان با دو خواهر اعتراض کرد و گفت که این سریال بنا به «اسرائیلیات» ساخته شده است و نکاتی که در آن عنوان می‌شود در اسلام پذیرفتنی نیست و نباید آنها را در یک سریال که بیننده زیادی هم دارد، نشان داد.

سلحشور اما به همه این اعتراضات پاسخ داد و در گفتگو با خبرگزاری فارس عنوان کرد که فیلمنامه سریال یوسف پیامبر(ع) را براساس تفاسیر شیعه و بخصوص تفسیر المیزان نوشته است و اصلا برای نوشتن این سریال به کتاب‌های غیرشیعه مراجعه نکرده و این‌که گفته شده فیلمنامه یوسف پیامبر(ع) بر اساس اسرائیلیات نوشته شده، درست نیست. سلحشور در پاسخ به رحیم‌زاده هم گفت که ما فیلمنامه اولیه سریال را که 10 جلد 200 صفحه‌ای بود برای خیلی از مراجع فرستادیم که آنها به دلیل حجم زیاد فیلمنامه قبول نکردند فیلمنامه را مطالعه کنند و افراد دیگری هم که فیلمنامه را خواندند نظراتی دادند که منطقی و مستند نبود و چون سلیقه‌ای بود من آنها را اعمال نکردم؛ چون تحقیقات گروه ما بسیار گسترده بود و به تفسیر تصویری که از این سوره داشتم، بیشتر از گفته دیگران ایمان داشتم.

روح، عاشق نمی شود!

سلحشور برای دفاع از سریال خود که آن را اثری کاملا مذهبی می‌داند، روش دیگری را نیز به کار گرفت و آن هم متهم کردن دیگر سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی به آثاری ضد مذهبی بود.
سریال تاریخی یوسف پیامبر از چنان حاشیه هایی برخوردار شد که رفته رفته با رد و بدل شدن پیامک ها میان مردم و موضعگیری کارگردان دربرابر منتقدان اصل متن سریال به حاشیه رفت

سلحشور در گفتگو با جام‌جم تاکید کرد که فقط آثاری می‌توانند مذهبی باشند که کاملا براساس قرآن ساخته شده باشند وگرنه نمی‌توان به آنها نام مذهبی داد، هرچند در سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی‌ ایران ساخته شده باشند. سلحشور در دفاع از مذهبی بودن سریال خود هرچند در آن عشق زمینی هم تفسیر می‌شود، گفت: عشقی که من در سریالم بیان کرده‌ام عشقی است که در قرآن روایت شده است بنابراین روایت آن مجاز است اما وقتی کارگردانی نشان می‌دهد که یک روح، عاشق انسان زمینی می‌شود، اثرش مذهبی نیست چون در هیچ کجای قرآن نیامده است که روح هم می‌تواند عاشق شود!

بحث دیگری که سلحشور با قاطعیت مقابل آن ایستاد و از آن دفاع کرد بحث بودجه و دستمزدی بود که به عوامل و بازیگران سریال داده است: در زمان پخش سریال در خبرها و به نقل از افراد مختلف عنوان شد که سلحشور برای ساخت سریال یوسف 20 میلیارد تومان هزینه کرده است، اما سلحشور این رقم را 7 میلیارد تومان ذکر کرد و به خبرگزاری فارس گفت: این رقم برای سریالی عظیم مثل یوسف پیامبر(ع) رقم بسیار ناچیزی است سلحشور درباره دستمزد کتایون ریاحی تاکنون چیزی به خبرنگاران نگفته است، اما درباره دستمزد مصطفی زمانی گفته است که زمانی ماهی 500 هزار تومان دستمزد گرفته تا بتواند امورات خود را بگذراند.

سلحشور همچنین از زمانی خواسته است تا پایان پخش سریال یوسف بازی در فیلم و سریال‌های دیگر را نپذیرد. سلحشور گفته است که مصطفی زمانی این شرط را پذیرفته چون به حضرت یوسف ارادت دارد، اما شنیده‌ها حاکی است که بازیگر نقش یوسف تا پایان پخش سریال دستمزد خود را ماه‌به‌ماه از سلحشور خواهد گرفت. از طرفی سلحشور در دیداری که با فرماندهان نظامی ‌داشته است برای زمانی، معافیت از خدمت سربازی را هم گرفته چون معتقد است جوانی که خالصانه چند سال از وقت خود را برای بازی در یک اثر مذهبی گذاشته، حقش هست که دیگر سربازی نرود.

اما آنچه باعث شد تا نام مصطفی زمانی بر سر زبان‌ها بیفتد و عکس او روی جلد مجلات مختلف چاپ شود، بازی او در نقش یوسف پیامبر(ع) نبود بلکه عکس بدون گریم او بود که مدتی بعد از آغاز بازی او در سریال یوسف پیامبر(ع) روی سایت‌ها قرار گرفت و خیلی زود در نشریات مختلف بخصوص نشریات خانوادگی و جوان‌پسند چاپ شد و این گفته را بر سر زبان‌ها انداخت که مصطفی زمانی بدون گریم زیباتر از زمانی است که گریم شده است.زمانی خود در این باره گفت: کارگردان سریال یوسف پیامبر(ع) زیبایی ظاهری را به وسیله گریم از من گرفت تا معصومیت پیامبرانه را به من بدهد.

روزنامه‌های خارجی و سریال یوسف پیامبر(ع)

سریال یوسف پیامبر(ع) مخاطبان زیادی دارد،عموم مردم به دیدن این سریال می‌نشینند تا از عاقبت یوسف و زلیخا باخبر شوند؛ هرچند کارگردان سریال معتقد است: مردم شیفته مبارزه یوسف پیامبر(ع) برعلیه شرک و بت‌پرستی هستند، اما با پررنگ شدن حضور زلیخا در سریال و تب‌و‌تابی که او برای دیدن یوسف دارد، این گمان که سلحشور نیز به عشق زلیخا نسبت به یوسف نگاه پر و پیمان‌تری داشته است، قوت می‌گیرد .

منتقدان حرفه‌ای سینما و تلویزیون نسبت به سریال یوسف پیامبر(ع) نقدی را در نشریات منتشر نکردند. تاکنون اگر مساله‌ای درباره سریال یوسف مطرح شده از طرف علمایی مانند آیت‌الله سبحانی، حجت‌الاسلام انصاری، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه و... یا کارشناسان مذهبی و تاریخی و روزنامه‌نگارانی بوده که با سلحشور به گفتگو نشسته‌اند، اما بیشتر حجم مطالب منتشره درباره سریال یوسف پاسخ‌هایی بوده که سلحشور به صورت مبسوط به منتقدان خود داده است. جالب اینجاست که برخی از روزنامه‌های خارجی مانند روزنامه فایننشال تایمز نیز نقدهایی بر سریال یوسف پیامبر(ع) نوشته‌اند.

این نقدها همزمان با پخش قسمت‌هایی بود که یوسف به عنوان وزیر کشاورزی سفرهای خود را به اقصی نقاط مصر آغاز کرد. از جمله روزنامه یاد شده این سفرها را مشابه سفرهای محمود احمدی‌نژاد ذکر و سریال یوسف را اثری معرفی کرد که برای حمایت از رئیس جمهور ساخته شده است، اما سلحشور در پاسخ به این نوشته روزنامه فایننشال گفت: فیلمنامه سریال یوسف پیامبر(ع) را چند سال قبل از رئیس جمهور شدن آقای احمدی‌نژاد نوشته است.

او این ارتباط را نادرست دانست و افزود: سریال را پلان به پلان براساس فیلمنامه تصویب‌‌شده سازمان ساخته و هیچ تغییری در آن نداده است. بنابراین نمی‌توان مدعی شد که این بخش‌ها را به سفارش فرد یا افرادی تصویربرداری کرده است.

هرچند سلحشور در گفتگو با روزنامه جام‌جم تاکید کرده بود که مرام و سیاست مملکت‌داری محمود احمدی‌نژاد درست مانند سیاست یوسف پیامبر(ع) در اداره کشور است.

سلحشور همیشه گفته است که علمای دین از سریال یوسف پیامبر(ع)حمایت کرده‌اند و نوع روایت آن را درست و قابل قبول می‌دانند،درهرحال سریال یوسف باهمه آنچه در باره آن گفته شده ومی شود امروز به یکی ازپربیننده ترین سریال های تلویزیونی تبدیل شده است.

گروه رسانه