استرالیا، مهد گونه‌های زیستی ناشناخته

استرالیا، مهد گونه‌های زیستی ناشناخته

سازمان ملل، سال 2010 را به عنوان سال «تنوع گونه‌های زیست‌محیطی» نامگذاری کرده است. از این رو توجه بیشتر دانشمندان و بخصوص محققان علوم زیست‌شناسی بر این است که برای این سال خبرها و دستاوردهای جدید و خوشحال‌کننده‌ای داشته باشند. در سال‌های اخیر، همزمان با توسعه فناوری‌های مربوط به اکتشاف در نقاط دور دست از جمله مناطق عمیق اقیانوسی و تنگه‌های عمیق و تاریک کوهستانی، همواره خبرهای خوشی در این خصوص منتشر شده است.

گفتگو با پروفسور اندی آستین از دانشگاه آدلاید استرالیا

استرالیا، مهد گونه‌های زیستی ناشناخته

سازمان ملل، سال 2010 را به عنوان سال «تنوع گونه‌های زیست‌محیطی» نامگذاری کرده است. از این رو توجه بیشتر دانشمندان و بخصوص محققان علوم زیست‌شناسی بر این است که برای این سال خبرها و دستاوردهای جدید و خوشحال‌کننده‌ای داشته باشند. در سال‌های اخیر، همزمان با توسعه فناوری‌های مربوط به اکتشاف در نقاط دور دست از جمله مناطق عمیق اقیانوسی و تنگه‌های عمیق و تاریک کوهستانی، همواره خبرهای خوشی در این خصوص منتشر شده است.

 بتازگی گروهایی از دانشمندان خود را به مناطق دورافتاده و کمتر شناخته شده استرالیا رسانده و پس از بررسی‌های اکتشافی متعدد موفق به شناسایی 850 گونه زیستی جدید شده‌اند که می‌توان از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های اکتشاف‌های سال‌های اخیر یاد کرد. این کشف‌های جدید به مناطق مختلف آبی و خشکی نظیر زیر دریا، غارها و ریز حفره‌ها مربوط می‌شود که خود نشان دهنده تنوع زیستی خیره‌کننده این نقطه از جهان است. پروفسور اندی آستین از دانشگاه آدلاید که سرپرستی تیم تحقیقاتی دانشمندان را در این بررسی اکتشافی بر عهده داشته، در گفتگویی کوتاه با سیب، جنبه‌های بیشتری از اکتشاف را توضیح می‌دهد؛ آنجا که او چنین دستاوردی را گامی ‌بلند در شناخت زمین و گونه‌های زیستی آن عنوان می‌کند.

کشفیات اخیر شما در نوع خود خیره‌کننده بوده است، بخصوص این‌که این کشفیات در حالی صورت گرفته که بسیاری از گونه‌های زیستی زمین به خاطر دلایل گوناگونی از جمله تداوم گرمایش زمین، در حال نابودی کامل هستند. فکر می‌کنید چه آینده‌ای در انتظار این گونه‌های تازه کشف شده خواهد بود؟

گونه‌های جانوری که ما در این سفرها کشف کردیم، از هر حیث در دنیا خاص و بی نظیر هستند و می‌توان گفت بسیاری از آنها گونه‌های حساسی هستند که به خاطر قرار گرفتن در شرایط محیطی مختلف، ممکن است به سرعت نابود شوند. در 5 دهه گذشته، فرآیند گرمایش زمین وارد مرحله نگران‌کننده‌ای شده و معلوم نیست در این مدت که هیچ خبری از وجود چنین گونه‌هایی نداشته‌ایم، چه بلایی بر سر آنها آمده است. ما این احتمال را مطرح می‌کنیم که شمار و تنوع این گونه‌ها به مراتب بیشتر از این بوده است. اما خبر خوشحال‌کننده این است که دور بودن محیط زندگی این گونه‌ها از جوامع انسانی به صورت خودکار در حفظ آنها تأثیرگذار بوده است. اکنون اگر بخواهیم محیط زندگی آنها و تعادل حاکم بر آن را بر هم بزنیم پیش‌بینی سرنوشت دردناک آنها کار چندان سختی نخواهد بود.

این گونه‌ها را در چه مناطقی کشف کرده‌اید و عمدتا از چه گونه‌های زیستی هستند؟

در این سفرها که مدت زیادی طول کشیده است سعی کردیم به مناطق دورافتاده‌ای از استرالیا برویم که فکر می‌کردیم کمتر دستخوش تغییرات انسانی شده باشد. در استرالیا چنین مناطقی کم نیستند. از طرف دیگر، همین فاکتور موجب شده بود تا انتظار رویارویی با گونه‌های زیستی ناشناخته زیادی را داشته باشیم. ما به نقاط مختلف نظیر زیر آب‌ها، مناطق تاریک و عمیق درون غارهای آبی و خشکی و همچنین حفره‌ها و شکاف‌های درون زمین سرک کشیدیم و با استفاده از دوربین‌های مخصوص، به بررسی این محیط‌ها پرداختیم. در کل توانسته‌ایم حدود 850 گونه زیستی جدید کشف کنیم که بیشتر از راسته حشرات، کرم‌ها، خرچنگ‌ها و عنکبوتیان هستند.

این برنامه اکتشافاتی چه مدت طول کشید و در این میان از چه فناوری‌هایی استفاده کردید؟

شناسایی این همه گونه زیستی جدید که تا پیش از این بشر آنها را ندیده بود، نیاز به زمان زیادی داشت. در عین حال، در چنین مأموریت‌هایی باید صبر و تحمل زیادی به خرج داد. در کل ما درحدود 4 سال در سفر و گشت و گذار بودیم و در این مدت از طیف گسترده‌ای از فناوری‌های نوین استفاده کردیم که بدون شک اگر آنها را در اختیار نداشتیم، چنین موفقیتی، آن هم در این سطح، نصیب ما نمی‌شد. ما از دوربین‌های مخصوص دید در شب، تورهای مخصوص و لباس‌های جدید غواصی در آب‌های عمیق استرالیا استفاده کردیم. این وسایل کمک زیادی در شناسایی دقیق‌تر این گونه‌ها به ما کردند.

با توجه به این گونه‌های تازه کشف شده، تصور شما از تنوع زیستی استرالیا چه تغییری کرده است؟

البته ما پیش از این نیز به این حقیقت رسیده بودیم که در مناطق دور دست استرالیا هر گونه‌ای که شاید بتوان تصور کرد، پیدا می‌شود. اکنون نیز به این نتیجه رسیده‌ایم که این گونه‌ها تنها یک‌پنجم گونه‌های زیستی شناخته نشده در استرالیا هستند. نگاهی به این گونه‌ها نشان می‌دهد که استرالیا سرزمین وسیعی از ناشناخته‌هاست؛ جایی که برای دستیابی به عجیب ترین گونه‌های جانوری و حتی گیاهی نیازی به رفتن به مناطق ناشناخته زمین در قلب آمازون یا جنگل‌های برمه و اندونزی نیست.

برنامه بعدی شما در این پروژه چیست؟

نکته جالب این است که ما این گونه‌ها را با استفاده از اعداد و کدهایی خاص نامگذاری کرده‌ایم. حالا نوبت این است که در آزمایشگاه‌های مجهز و مدرن و با استفاده از ابزارهای نوین نمونه‌برداری، بررسی ژنتیکی دقیقی از آنها داشته باشیم. قصد داریم نام‌های علمی‌ مناسبی روی هر یک از این گونه‌های جدید بگذاریم. در کنار این برنامه‌ها در سال‌های آتی با استفاده از فناوری‌های اکتشافاتی مدرن‌تر باز هم راهی چنین مناطقی می‌شویم و پرده از رموز تنوع زیستی زمین بر می‌داریم. من فکر می‌کنم مناطقی مثل استرالیا، جنگل‌های آمازون، جنگل‌های ناشناخته اندونزی و برمه، از نقاطی هستند که می‌توان گونه‌های جدید و هیجان انگیز دیگری نیز در آنها پیدا کرد.

فکر می‌کنید چه تعداد گونه‌ ناشناخته دیگر شناسایی خواهند شد؟

تصور ما این است که این گونه‌ها بسیار بیشتر از اینها هستند، اما نکته مهم در شناسایی آنها، پیدا کردن نقطه‌ای است که بیشترین احتمال را در مورد پیدا کردن ردی از آنها می‌توان متصور شد. بررسی‌های ما نشان داده‌اند که غارهای تاریک و ریز حفره‌های درون زمین از این مناطق هستند. با این حال همان‌طور که پیش‌تر نیز گفتم، ممکن است شمار این گونه‌ها در دهه‌ها و قرن‌های گذشته، به مراتب بیشتر از این بوده، اما تغییرات جوی زمین موجب از بین رفتن بسیاری از آنها شده است.

چقدر نگران گرمایش زمین و تأثیر آن بر این گونه‌ها هستید؟

این نه‌تنها بزرگ‌ترین نگرانی من، بلکه نگرانی تمامی‌ محققان علوم زیست‌شناسی است. این گونه‌ها بسیار حساس هستند و ما نیز نمی‌دانیم چه تعداد از هر گونه باقی مانده‌ است.

پروفسور اندی آستین در یک نگاه

پروفسور اندی آستین از اعضای اصلی و تأثیرگذار مرکز زیست‌شناسی و تنوع زیستی استرالیا در دانشگاه آدلاید این کشور است.

عمده تحقیقات او روی زیست‌شناسی، سیستماتیک و بررسی تکامل نژادی حشرات انگلی است. او همچنین سردبیر نشریه علمی ‌و تخصصی سیستماتیک بی‌مهرگان است و با چند نشریه تخصصی زیست‌شناسی دیگر نیز همکاری نزدیکی دارد. او پیش از این رئیس جامعه حشره‌شناسی استرالیا و جامعه زیست‌شناسان سیستماتیک این کشور بوده است. این دانشمند شناخته شده همکاری رسمی‌خود با دانشگاه آدلاید را از سال 1980 آغاز کرده است.

مهدی پیرگزی