روش‌های تشخیص سرطان روده

در قسمت قبلی این مقاله با عنوان" سرطان روده بزرگ، خاموش و مرگبار"، انواع سرطان روده(کولون) و علائم بالینی آن را توضیح دادیم. حال درباره اقدامات تشخیصی آن صحبت می کنیم.

در اغلب موارد تشخیص این سرطان چندان مشکل به‌ نظر نمی‌ رسد. با کسب اطلاع درباره ی تغییر در اجابت مزاج، درد شکم و یا خونریزی می ‌توان به انجام اقدامات تشخیصی مبادرت ورزید. از طرف دیگر، مدت زمان زیاد مورد نیاز برای تبدیل یک پولیپ به تومور بدخیم، این فرصت را به تیم درمانی می ‌دهد تا بتوانند با برداشتن پولیپ‌ها تا حد زیادی از بروز سرطان جلوگیری کنند.

مهم ترین اقدامات تشخیصی و غربالگری که تا کنون مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته اند، شامل اقدامات ذیل است:

معاینه؛ تست خون مخفی در مدفوع (FOBT)؛ سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر؛ تنقیه باریم همراه با تزریق هوا؛ کولونوسکوپی اپتیکال و مجازی؛ آزمایش DNA مدفوع و اندازه گیری مارکرهای خونی.

*سیگموئیدوسکوپی قابل انعطاف:

نمونه برداری ضایعات کوچک حین سیگموئیدوسکوپی امکان پذیر است، اما برداشتن پولیپ‌های بزرگ‌تر (بیش از سانتی‌متر) نیازمند اقدامات بیشتر با کولونوسکوپی است. سیگموئیدوسکوپ قابل انعطاف به طول 60 سانتی‌متر می ‌تواند تا خم طحالی روده (درصورت تمیز بودن روده) را مورد ارزیابی قرار دهد، بدین معنی که تا حدود دو سوم ضایعات روده‌ای در مردان توسط این روش قابل‌دسترسی است.

*تنقیه باریم همراه با تزریق هوا:

 روش DCBE که به ‌دنبال اقدامات آمادگی روده انجام می‌ شود، روش نسبتاً بی ‌خطری بوده و امکان انجام آن در اکثر مراکز درمانی وجود دارد. گرچه بیمار حین آزمایش دردهایی را تجربه می ‌کند، اما به تسکین شدید بیمار احتیاجی نیست و بعد از آزمایش می ‌تواند به کارهای معمول زندگی ادامه دهد.  در این روش تمام روده تحت بررسی قرار می ‌گیرد و حساسیت آن در ردیابی تومور کولورکتال حدود 85 درصد است. باریوم انما تنها حدود 50 درصد ضایعات بزرگ تر از یک سانتی‌متر را ردیابی می ‌کند و در مورد پولیپ‌های کوچک تر این عدد پایین‌تر است.

علاوه بر این پاسخ‌های مثبت کاذب این تست در موارد باقی ماندن تکه مدفوع، هوا یا سایر نامنظمی‌های احتمالی مخاط روده مشاهده خواهد شد. تا کنون هیچ مطالعه مشخصی که به تأثیر این روش بر کاهش مرگ و میر سرطان روده بزرگ دلالت کند در دسترس نیست، اما به‌ نظر می‌ رسد این تست با توجه به حساسیت بالای آن بتواند مقدار زیادی از مرگ و میرها را کاهش دهد. این روش هر 5 سال یک بار توصیه می ‌شود و برای کسانی پیشنهاد می ‌شود که تمایل به انجام کولونوسکوپی ندارند و لازم است که تمام روده مورد بررسی قرار گیرد.

*کولونوسکوپی:

کولونوسکوپی روش ارجح و پیشنهادی برای غربالگری است. کولونوسکوپی یعنی بررسی روده توسط کولونوسکوپ(لوله قابل انعطافی که به داخل بدن فرستاده می شود و پزشک توسط آن می تواند داخل روده را ببیند).حساسیت آن برای پولیپ‌های بزرگ تر از یک سانتی‌متر بالای 90 درصد است و تنها پولیپ‌هایی که در بین چین‌ها یا در موقعیت آناتومیک خاصی قرار داشته باشند، ممکن است از دید پزشک در امان بمانند. در این روش علاوه برردیابی ضایعات امکان برداشتن ضایعه نیز میسر است و در واقع هم یک روش تشخیصی و هم درمانی است و بعد از سن 50 سالگی، هر 10سال یک بار در همه افراد توصیه می ‌شود.

کولونوسکوپی با امکان رؤیت تمام روده، مشاهده پولیپ و برداشتن آن توانسته در میزان مرگ و میر و ابتلای به سرطان روده تأثیر بارزی بگذارد.  سیگموئیدوسکوپی، مهم ترین عارضه کولونوسکوپی سوراخ شدگی است، که حدود 2/0درصد موارد را شامل می ‌شود (دو برابر موارد سیگموئیدوسکوپی). بیماری‌های همراه و سن بالای بیمار احتمال این عارضه را بالاتر می ‌برد. این روش نسبتاً گران بوده و به آمادگی کامل روده نیازمند است. از آنجا که حین بررسی، تجویز داروهای مسکن و آرام بخش به بیمار ضروری است، بیمار بعد از کولونوسکوپی قادر به انجام فعالیت‌های روزانه نیست و باید استراحت کند.

*کولونوسکوپی مجازی:

 کولونوسکوپی مجازی بعد از اقدامات آمادگی روده و تزریق هوا با دستگاه Spiral CT scan انجام شده و امکان مشاهده تمام مخاط روده را به ‌صورت دو بُعدی و سه بُعدی میسر می ‌کند. حساسیت آن در مطالعات مختلف بسیار متفاوت برآورد شده و در مجموع به ‌نظر می ‌رسد حساسیتی تقریباً نزدیک به کولونوسکوپی داشته باشد.

 احساس ناراحتی بیماران در این روش نسبت به کولونوسکوپی اپتیکال کمتر بوده، احتیاج به داروهای مسکن ندارد و عوارض آن نیز کمتر است. همچنین انجام آن در زمان بسیار کمتری مقدور است. منتها کلیه بیمارانی که در آنها ضایعه‌ای یافت شود، باید متعاقباً تحت بررسی بیشتر با کولونوسکوپی اپتیکال قرار بگیرند. با این حال این روش هنوز به عنوان یک روش غربالگری توصیه نمی‌ شود، چراکه احتیاج به اقدامات آمادگی دقیق روده دارد، بسیار گران است، در همه جا در دسترس نیست و همچنین اکثر پزشکان هنوز مهارت تفسیر نتایج آن را ندارند.

دکتر سیدرضا فاطمی- فوق تخصص گوارش و کبد

*مطالب مرتبط:

سرطان روده بزرگ، خاموش و مرگبار

سرطان روده بزرگ

نگاهی به رابطه سرطان و سبک زندگی

رژیم غذایی در سرطان ها 

پیشگیری از سرطان با تغذیه ی مناسب (قسمت اول) و (قسمت دوم) و (قسمت سوم)

اثر شیر و فراورده های آن در پیشگیری از سرطان

زنجبیل و فلفل سرطان های مرگبار را درمان می‌کنن