پس از آن که آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) چهارشنبه هفته گذشته دوربینهای نظارتی خود را مطابق خواسته مقامات کرهای از یونگبیون جمعآوری کرد گمان میرود طی هفته جاری سوخت هستهای به مخازن سوخت این نیروگاه تزریق شود. این تحرکات خیلی زود با انتقاد تند آمریکاییها مواجه شد.
کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه آمریکا به فاصله چند ساعت پس از اعلام تصمیم کرهایها هشدار داد این گام صرفا به انزوای بینالمللی پیونگیانگ دامن میزند. او در عین حال این دیدگاه که مذاکرات 6 جانبه با حضور نمایندگان آمریکا، روسیه، چین، ژاپن و دو کره را باید پایان یافته تلقی کرد، را نادرست دانست.
توافقنامه گروه 6 جانبه از همان بدو انعقاد در فوریه 2007 میلادی با چالشهای زیادی مواجه بود. در وهله اول کرهشمالی با تعطیلی رآکتور و تاسیسات فرآوری پلوتونیم خود در یانگبیون، صدور مجوز بازرسی آژانس از این تاسیسات و ارائه پرونده کامل فعالیتهای هستهای خود موافقت کرد و در مقابل قرار شد 50 هزار تن سوخت فسیلی که بشدت مورد نیازش بود را دریافت کند.
مرحله دوم که در اکتبر 2007 نهایی شد متضمن تعهد پیونگیانگ به توقف فعالیت تاسیسات هستهایاش تحت نظارت بازرسان آمریکایی و ارائه توضیحات جامع در مورد برنامه هستهای این کشور بود و در مقابل طبق برنامهای زمانبندی شده 90 هزار تن سوخت در اختیار این کشور قرار میگرفت.
ایالاتمتحده به طور همزمان علاوه بر انجام اقداماتی نیمبند برای عادیسازی روابط با کرهشمالی و لغو تحریمهای اقتصادی، تجاری این کشور وعده داد نام کرهشمالی را از فهرست کشورهای حامی تروریسم که هر ساله توسط وزارت امور خارجه آمریکا تهیه میشود، حذف کرده و پیونگیانگ را از شمول قانون منع تجارت با کشورهای متخاصم خارج کند.
واشنگتن پس از پایان جنگ کره در سال 1953 از برقراری روابط دیپلماتیک با پیونگیانگ امتناع کرد و قوانین تنبیهی متعددی علیه این کشور وضع کرده و به مرحله اجرا درآورد.
کرهشمالی در چارچوب توافقنامه گروه 6 جانبه فعالیت تاسیسات هستهای خود را به حال تعلیق درآورد اما در پایان ماه ژوئن سالجاری میلادی پروندهای که فقط 60 صفحه داشت را به عنوان گزارش کار خود - آن هم 6 ماه پس از ضربالاجل دسامبر گذشته- تحویل آژانس و آمریکاییها داد. استدلال کرهایها این بود که به دلیل اختلافنظر در مورد محتوای توافقنامه گروه 6 جانبه حاضر به ارائه گزارش کامل فعالیتهای هستهای خود نشده، با این حال آنان با هدف نشان دادن حسننیت خود برج خنککننده رآکتور یانگبیون را در برابر دوربینهای تلویزیونی تخریب کردند هر چند در متن توافقنامه چنین چیزی طلب نشده بود.
جورج بوش، رئیسجمهور آمریکا پس از این تحولات با استقبال از گامهای برداشته شده توسط کرهایها اعلام کرد کشورش اعمال قانون منع معامله با کشورهای متخاصم در مورد کرهشمالی را ملغی کرده و روند 45روزه خارج کردن نام کرهشمالی از فهرست کشورهای حامی تروریسم را به جریان میاندازد.
او در عین حال تصریح کرد این اقدامات نمادین بوده و کرهشمالی همچنان در بین کشورهای منزوی و تحت تحریم باقی خواهد ماند و سرد شدن یخها بین پیونگیانگ و پایتختهای غربی را منوط به گذشت زمان و حصول اطمینان از پایبندی کرهایها به تعهداتشان در قبال توافقنامه گروه 6 جانبه داشت.
موضع غیرشفاف
با این وجود برخی چهرههای برجسته راستگراهای افراطی آمریکا از جمله جان بولتون، سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل متحد همین اقدامات محدود را هم برنتابیدند و بوش را به خاطر اظهاراتش ملامت کردند.
میانه ماه اوت یعنی 2 ماه پس از گامهای آشتیجویانه کرهایها بود که دولت بوش هنوز هیچ اقدامی برای اجرایی کردن وعدههایش بر نداشته بود. کاخ سفید در واکنش به اعتراض کرهایها اعلام کرد به جریان افتادن روند حذف نام کرهشمالی از فهرست کشورهای حامی تروریسم مستلزم تایید محتوای گزارش آنها در مورد برنامه هستهایشان است.
پیرو این موضعگیری بود که کرهشمالی عملکرد آمریکا را آن هم وقتی که دو طرف بر سر چارچوب حرکت گام به گام دو طرف به سوی آشتی توافق کرده بودند نشانه سوءنیت واشنگتن تفسیر کرد.
کرهشمالی در برابر تعطیلی یونگبیون و تعلیق فعالیتهای هستهای خود چیزی جز محمولههای کوچک سوخت و کمکهای غذایی دریافت نکرده بود. خارج کردن نام کرهشمالی از فهرست کشورهای حامی تروریسم با وجود آن که حرکتی نمادین بود اما راه را برای پایان تحریم این کشور که تبعات منفی زیادی به همراه داشته است، هموار میکرد.
اواسط اوت بود که دولت کرهشمالی با تاکید بر این که به ایالاتمتحده اجازه نخواهد داد در این کشور به سان عراق جستجویی خانه به خانه برای یافتن نشانههایی از فعالیت هستهای به راه بیاندازد از عزم خود برای بازگشایی تاسیسات هستهایاش به دلیل اهمال آمریکا در عمل به تعهداتش در چارچوب توافقنامه و گروه 6 جانبه خبر داد.
فقط چند روز بعد یعنی جمعه گذشته بود که پیونگیانگ اعلام کرد دیگر اهمیتی برای ماندن یا خارج شدن نام این کشور از فهرست کشورهای حامی تروریسم قایل نیست و تصریح کرد که عزم خود را برای احیای فعالیتهای هستهایاش جزم کرده است.
اقدامات تحریکآمیز آمریکا
گمانهزنیهای متعددی در مورد واکنشهای اخیر کرهشمالی به اهمالکاری آمریکا وجود دارد که قریب به اتفاق آنها حول یک محور دور میزنند و آن احتمال وخامت اوضاع جسمانی کیم ایل یونگ، رهبر کرهشمالی و حتی مرگ اوست.
او برای اولین بار طی بیش از یک دههای که قدرت را در دست داشته در رژه نظامی روز ملی این کشور مقارن با شصتمین سالگرد تشکیل کرهشمالی حضور نیافت. شاید واقعا رهبر کرهشمالی بیمار است. در چنین شرایطی زمامداران رژیم پیونگیانگ ترجیح میدهند با توجه به ابهامهای موجود در توافقنامه گروه 6 جانبه و آینده نامعلوم حاکمیت این کشور فعلا روند اجرای توافقنامه را به حال تعلیق درآورند.
با این حال به نظر میرسد دلیل پس پرده توقف اجرای توافقنامه بیش از آنکه بیمیلی پیونگیانگ باشد شکاف موجود در دولت بوش در زمینه نحوه رویارویی با کرهشمالی است.
اوایل ماه جاری بود که کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه دولت بوش طی اظهاراتی توافقنامه 6 جانبه را راه حلی نیمبند برای حل بحران هستهای شبهجزیره کره دانست که این اظهارات در مغایرت کامل با رویکرد قبلی او بود. به ظاهر رایس تحت فشار دیک چنی، معاون رئیس جمهور و جان بولتون، معاون منع تکثیر هستهای وزارتخانه تحت مدیریتش چارهای جز عقبنشینی از مواضع اولیه خود نیافته بود.
وقتی آمریکا در چرخش ناگهانی کرهشمالی را به داشتن برنامه محرمانهای برای غنیسازی اورانیوم متهم کرد به ناگاه همه چیز به هم ریخت. اولین ثمره این اتهام توقف ارسال سوخت برای پیونگیانگ بود. این اقدام جرقه تصمیمهای بعدی کرهشمالی را زد که در ظاهر پیونگیانگ را یاغی و ناسازگار جلوه میدهد در حالی که رژیم کرهشمالی در حال گام برداشتن در مسیری است که آمریکا برایش ترسیم کرده است.
رضا سادات