مننژیت

مننژیت عبارت است از تورم و یا عفونت پرده مغز یا پوشش نخاع . نشانه های بیماری عبارتند از سردرد ، تب شدید و خشک شدن گردن.

مقدمه

مننژیت به دو صورت باکتریایی و ویروسی وجود دارد که از نظر دشواری ، تفاوت بسیاری با هم دارند . مننژیت باکتریایی ، به طور معمول خطرناک تر از نوع ویروسی آن است و در موارد بسیار باعث بروز مشکلات ثانویه در مغز و سیستم عصبی می شود. خوشبختانه وقوع هیچ یک از گونه های این بیماری رایج نیست . اگر چه امکان گرفتار شدن به مننژیت درهر سنی وجود دارد ، اما بیشتر در کودکان زیر پنج سال دیده می شود.

کودکان زیر دو سال نسبت به بیماری بسیار حساس بوده و شدیدترین شکل بیماری را ظاهر می سازند . اگر تشخیص و درمان بیماری در نخستین مراحل آن صورت گیرد ، حدود نود درصد از کودکان بهبود می یابند و تعداد اندکی دچار ضایعات دائمی در سیستم عصبی ، مانند از دست دادن شنوایی می شوند. هنگام شیوع مننژیت باکتریایی بیشتر در فصل زمستان و مننژیت ویروسی در اواخر تابستان و اوایل پاییز است .

علتهای بیماری

باکتری های زیادی می توانند عامل بیماری باشند ، اما باکتری هایی که بیشتر باعث ابتلای کودکان به مننژیت می شوند ، شامل مننگوکوکوس ،‌ آنفلوآنزاتیپ ب یا پنوموکوکوس هستند . گونه های متفاوتی از ویروس ها ، از جمله انتروویروس ها ، می توانند موجب این بیماری شوند . مننژیت ویروسی به طور معمول خفیف بوده و کودکان پس از مدتی کوتاه ، به طور کامل بهبود می یابند. مننژیت باکتریایی از طریق افراد بیمار و یا حامل باکتری ( در حلق و بینی ) منتشر می شود . عامل بیماری از طریق سرفه و عطسه توسط شخص بیمار در هوا منتشر شده و تا ساعت ها معلق می ماند . تنفس هوای آلوده موجب انتقال بیماری می شود . باکتری ابتدا در حلق و بینی تکثیر می گردد و سپس وارد خون می شود و آن گاه وارد مغز و نخاع شده و این نواحی را عفونی می سازد.

بیشتر نوزادان به دلیل این که حامل پادتن های مادری هستند ، تا سه ماهگی به مننژیت مبتلا نمی شوند . ۲۵ درصد از این کودکان برای هفته ها یا ماه ها ، باکتری عامل بیماری را بدون این که دچار بیماری شوند ، در حلق و بینی خود حمل می کنند . این حاملان سالم ،‌پادتن هایی ایجاد می کنند که موجب مصونیت دائمی آنها در مقابل بیماری می شود . حاملان سالم می توانند عامل بیماریزا را به افراد حساس منتقل نموده و آنها را گرفتار سازند. اشخاصی که در اثر باکتری های عامل مننژیت به نوع خفیف عفونت مجاری فوقانی تنفسی مبتلا میشوند ،‌ می توانند عامل بیماری را به دیگران منتقل کنند . جابجایی عامل بیماری از این طریق ، گاه باعث مننژیت می شود ولی در بیشتر موارد ، مجاری فوقانی تنفسی را گرفتار عفونت می کند . در هر دو صورت پادتن ضد بیماری در بدن شخص تشکیل شده و موجب مصونیت دائمی در برابر باکتری بیماریزا می گردد.

گاهی اوقات عفونت سینوس ها ،‌ گوش میانی و عفونت های ناشی از آسیب سر ،‌ موجب ایجاد مننژیت می شوند. مننژیت باکتریایی از هنگام آغاز علائم تا ۲۴ ساعت پس از آنتی بیوتیک درمانی ، واگیردار است. مننژیت ویروسی نیز به وسیله افراد بیمار یا حامل ویروس منتقل می شود ولی واگیرداربودن آن کمتر از مننژیت باکتریایی است . این ویروس که به طور معمول موجب عفونت دستگاه گوارش می شود ، از طریق دهان وارد بدن شده و ممکن است تا چندین هفته پس از بهبود بیمار ، در روده او باقی بماند . هیچ آنتی بیوتیکی برای درمان مننژیت ویروسی مؤثر نیست . ویروس موجود در دستگاه گوارش ، از طریق جریان خون وارد مغز می شود اما به طور معمول ،‌ضایعاتی در مغز ایجاد نمی کند .

علائم تشخیص بالینی بیماری

نشانه‌های مننژیت باکتریایی

• سرفه و آبریزش از بینی ، پس از دوره کمون و دو تا چهار روزه ظاهر می شود ، اما گاهی اوقات شروع بیماری بسیار سریع بوده و به سرعت گسترش می یابد و در مدت چند ساعت به گیجی و اغما منجر می شود.
• کودک بیمار غالباً از سردرد شدید ، همراه با حالت تهوع و تب شکایت می کند . ممکن است گردن سفت و شخص بی قرار و خواب آلود شود . در این حالت ،‌استفراغ حالت جهنده دارد . چنانچه خواب آلودگی عمیق تر شود و تب افزایش یابد ، باید هر چه زودتر به بخش فوریتهای پزشکی مراجعه کرد .
• نشانه های بیماری در نوزادان با کودکان تفاوت دارد . نوزاد مبتلا به مننژیت ، بی قرار بوده و گریه های طولانی دارد ،‌ضمن آنکه اشتهایش را از دست می دهد و گرفتار تب شدید می شود . چنین حالتی ‌ ، ممکن است با حمله ناگهانی و خواب آلودگی شدید همراه باشد .
• برای پیشگیری از عوارض ثانویه مننژیت مانند ناشنوایی ، ضایعات مغزی و مرگ ،‌ باید هر چه سریعتر بیماری تشخیص داده شود و نسبت به درمان آن در بیمارستان اقدام گردد . آزمایش مایع نخاع برای تشخیص بیماری بسیار ضروری است .

نشانه های مننژیت ویروسی

نشانه های بیماری پس از گذراندن دوره کمون ( یک تا پنج روز ) می تواند به طور ناگهانی و یا به تدریج پدیدار شود . این نشانه ها شامل سردرد ،‌ تب ، استفراغ و دل پیچه است که یک یا دو روز بعد با خشکی و سفتی گردن همراه می گردد ، گاهی اوقات نیز جوش هایی در سطح بدن ظاهر می شود . کودکان مبتلا اغلب در بیمارستان بستری می شوند اما بدون آنکه آنتی بیوتیک مصرف کنند ،‌ پس از چند روز به طور کامل بهبود می یابند .

پیشگیری

تماس نزدیک به چه معنی است؟

بسیاری از والدین با این پرسش رو به رو هستند که آیا می توانند برای پیشگیری از مبتلا شدن و انتقال بیماری به فرزندشان که دوستی مبتلا به مننژیت دارد، از آنتی بیوتیک استفاده کنند؟ به این پرسش نمی توان به طور قاطع پاسخ گفت. در صورت وجود چنین شرایط زیر می توان گفت که کودک در تماس نزدیک با شخص بیمار قرار دارد:

1. همخانواده و یا همخانه بودن
2. همکلاس بودن
3. نشستن یا ایستادن در کنار فرد بیمار حداقل به مدت یک ساعت
4. استفاده مشترک از سیگار ، آب و غذا
5. بوسیدن یا کشتی گرفتن با شخص بیمار

نقش والدین در پیشگیری از بیماری

• در صورت مشاهده علائم مننژیت ، کودک را هرچه زوتر برای معاینه نزد متخصص کودکان و یا به بخش فوریت های پزشکی ببرید.
• چنانچه نوزاد شما ناگهان دچار تب و استفراغ شد و برای مدتی طولانی گریه و بی قراری کرد ، او را برای معاینه به نزد پزشک ببرید.
• در صورت مشاهده تب همراه با تشنج ، در کوتاهترین زمان ممکن نوزاد را به بخش فوریت های پزشکی یا پزشک متخصص برسانید.
• با تزریق واکسن آنفلوآنزا ، به نوزاد خود مصونیت ببخشید.
• در صورتی که کودک شما دارای تماس نزدیک با شخص بیمار بود ، هر چه زوتر به پزشک مراجعه کنید تا در مورد ضرورت تجویز آنتی بیوتیک تصمیم بگیرد.

اقدامات پزشکی

• تجویز آنتی بیوتیک به عنوان اقدام پیشگیری کننده برای مدتی کوتاه ، در صورتی که کودک در تماس نزدیک با شخص بیمار باشد.
• تأخیر در استفاده از روش کشت ترشحات حلق برای تشخیص قطعی بیماری . مثبت بودن کشت ترشحات گلو ، نشان دهنده این است که شخص حامل مننژیت است ولی ممکن است بیمار نباشد . بنابراین روش یاد شده نباید به عنوان نخستین روش تشخیص بیماری مورد استفاده قرار گیرد.
• بستری کردن کودک مبتلا به مننژیت ، آزمایش مایع نخاع در بیمارستان طی کوتاه ترین مدت ، انجام کشت خون و ترشحات حلق و بینی.
• تجویز آنتی بیوتیک وریدی در صورتی که آزمایش مایع نخاع نشان دهنده میزان غیرطبیعی گویچه‌های سفید خون باشد.

مباحث مرتبط با عنوان

• برونشیت حاد
• برونشیت مزمن
• حالت کما
• ضربه مغزی
• سینوزیت
• عفونت مغز