پرتال -اخبار و آگهی استخدام و دانشگاه
این سایت وابسته به هیچ سازمانی نیستپرتال -اخبار و آگهی استخدام و دانشگاه
این سایت وابسته به هیچ سازمانی نیستسپر دفاع موشکی آمریکا با توجه به ملاحظات فن
از: سرهنگ یعقوب اصلانی
ابتدا لازم است توضیح داده شود که دفاع هوایی
چیست و یا به عبارت دیگر دفاع هوایی را تعریف کنیم. دفاع یا پدافند هوایی
به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که در آن نیروی کشور مقابله‌کننده، هرگونه
مهاجم هوایی به قلمرو هوافضای خود را (هواپیما، موشک و ...) منهدم، یا از
انجام مأموریت خصمانه بازداشته و باعث فرار و یا انهدام آن شود. چنانچه ما
بتوانیم عامل آفندی را منهدم، فراری و یا میزان خسارت را کاهش دهیم، دفاع
هوایی را انجام داده‌ایم. بخش اول اقدامات فوق (انهدام و فراری دادن) را
«دفاع هوایی عامل» و بخش دیگر آن نظیر اخطار به نیروهای خودی جهت تفرقه و
پناه گرفتن و یا خاموشی را «دفاع غیرعامل» می‌گویند.
عملیات دفاع هوایی همانند آنچه در طبیعت انسان ملاحظه می‌شود، دارای مراحل متوالی و متفاوتی به شرح زیر می‌باشد:
1
– کشف (Detection) : همان‌طور که هر انسانی برای دفاع و رفع خطر، نیاز به
رؤیت به‌موقع دارد و این کار در انسان از طریق چشم، گوش و حس لامسه
می‌تواند به تنهایی یا توأمان انجام گیرد، در بعد نظامی این کار و پایش
محیط اطراف به رادار محول شده است. مزیت رادار نسبت به چشم انسان این است
که امکان سنجش و بینایی در مسافت بسیار دور را دارد و نیز خسته نمی‌شود.
2
– شناسایی (Identification): شناسایی به این مفهوم است که تهدید را به‌طور
دقیق شناسایی و از دوست یا دشمن بودن و میزان عملیات خصمانه آن آگاه
شویم. در طبیعت ممکن است تهدید، حمله یک جانور وحشی، حمله انسان، سیل و
زلزله را شامل شده و یا اینکه به اشتباه، عامل بی‌خطری تهدید محسوب شود.
تهدید از نظر نظامی ممکن است شکستن حریم هوایی توسط بالگرد، هواپیما، بمب،
موشک و ... باشد که قبل از هرگونه عکس‌العمل مناسب می‌باید از دوست یا
دشمن بودن آن (Friend or foe/IFF)، میزان عملیات خصمانه، اشتباهی و یا
عمدی بودن آن اطمینان حاصل شده و به عبارت دیگر شناخت لازم از تهدید
به‌عمل آید.
3 – تعقیب (Tracking): تعقیب به این مفهوم است که بعد از
اطمینان از خصم بودن متجاوز، آن را کاملاً مد نظر قرار داده و مسیر،
اهداف، چگونگی و دیگر خطرات آن را تحلیل کنیم.
در این صورت یعنی با
تحلیل و ردگیری درست، می‌توان با توجه به هدف عامل آفندی و تهدید، نیروهای
خودی رادر وضعیت آمادگی دفاعی قرار داد. در طبیعت نیز این کار توسط انسان
انجام شده و طبیعی است فردی که مورد تهاجم قرار می‌گیرد، چشم از حریف
مهاجم برنمی‌تابد تا بتواند آخرین واکنش را نشان دهد. تعقیب لحظه‌ای توپ و
پای پنالتی زن در فوتبال، توسط دروازه‌بان، مثال دیگری در این زمینه است.
امروزه سه مرحله فوق به صورت خودکار و توسط رادارهای مختلف انجام و نتیجه
به کنترل آتش واگذار می‌شود.
4 – درگیری و انهدام (Intercept): این
اقدام چهارمین مرحله واکنش به خصم از نظر دفاع هوایی است. این کار در
طبیعت انسان‌ها به صورت مقابله فیزیکی با دست، استفاده از سنگ و چوب و
به‌کارگیری هر نوع سلاح دیگر (پدافند عامل) و یا فرار و پنهان شدن (پدافند
غیرعامل) صورت می‌گیرد. در جنگ و دفاع هوایی، رهگیری با پرتاب موشک‌های
دفاع هوایی و ضد موشکی نظیر «آرو» (ساخت اسرائیل)، «پاتریوت» (ساخت
آمریکا) و «300 – اس» (ساخت روسیه) انجام می‌شود.
در دفاع هوایی موشکی
یا عملیات سپر دفاع هوایی موشکی نیز عیناً لازم است مراحل فوق به ترتیب
اجرا شود. به دلیل ماهیت پرواز موشک و خصوصیات متمایز آن با هواپیما،
امکانات سامانه دفاع موشکی دارای مقدورات گسترده‌ای بوده و به تجهیزات
بیشتر و قوی‌تری نیاز دارند. این سامانه‌ها که بسیار پیچیده هستند، نیاز
به هزینه زیادی نیز دارند که به دلایل اقتصادی و فنی، بسیاری از کشورها
فاقد آن می‌باشند. عواملی که سامانه‌های دفاع موشکی یا سپر دفاع موشکی را
با سامانه‌های پدافند هوایی مخصوص هواپیما متمایز می‌سازد، (Stand of
Attack) به شرح زیر است:
1 – معمولاً موشک‌ها از نقاط بسیار دور و
به‌صورت حمله از دور (Stand of Attack) شلیک می‌شود و انواع قاره‌پیمای
آنها (ICBM) بردی بیشتر از 10 هزار کیلومتر دارند.
2 – موشک‌ها دارای سقف پرواز بلندتری هستند. برای مثال، سقف پرواز موشک منیموتمن آمریکا 1000 تا 1100 کیلومتر است.
3
– موشک‌های بالستیک از سامانه کنترل و هدایت متفاوتی نظیر هدایت اینرسی –
ستاره‌ای (GPS-Stellar) استفاده می‌کنند و این باعث سخت‌تر شدن عملیات
پدافندی می‌شود.
موشک‌ها نسبت به هواپیما دارای سرعت بیشتری هستند و حتی در زمان ورود مجدد به جو (Reentry)، سرعتشان به 8 ماخ می‌رسد.
موشک‌ها قدرت تخریب زیادی دارند و معمولاً از سرجنگی اتمی مجتمع یا چندین
واحدی استفاده می‌کنند. بد نیست بدانیم که قدرت تخریب زرادخانه اتمی شوروی
در سال‌های 1985 به بعد، با 29 بار نابودی کره زمین برابری می‌کرد.
این
نوع موشک‌ها به دلیل داشتن سرهای جنگی متعدد (MRV) درصورت شلیک، در مسیر
میانه پرواز که بیش از 20 الی 40 دقیقه طول می‌کشد، به‌صورت انبوه حرکت
می‌کنند و دفاع در برابر مدل‌هایی که سرجنگی می‌تواند یک هدف خاص را دنبال
کند، بسیار مشکل است.
در بخش میانی مسیر، هدف‌های کاذبی نیز تولید
می‌شود که همراه سرهای جنگی واقعی حرکت کرده و تشخیص هدف کاذب از سرجنگی
حقیقی را بسیار مشکل می‌سازد. لازم به ذکر است، هدف‌های غیر واقعی به
هنگام برگشت مجدد به جو، سوخته و از بین می‌روند.
این تجهیزات آفندی یا
سرهای جنگی، از سطح مقطع راداری (RCS) کمتری برخوردار بوده که این عمل
باعث می‌شود تا نیاز به راداری خاص داشته و نیز حافظه رادار تقویت گردد.
این
موشک‌ها برای نفوذ به قلمرو هوایی، دارای تجهیزات مخصوص ضد الکترونیک نیز
هستند که پدافند در مقابل آنها را با دشواری مواجه می‌کند.
نتیجه
اینکه، یک سامانه مخصوص دفاع موشکی یا سپر موشکی نیاز به استفاده از
رادارهای تشخیص اخطار اولیه و ردگیری با برد بسیار بالا (چندین هزار
کیلومتر) را دارد، تا با توجه به دور بودن محل پرتاب موشک، بتواند به‌موقع
- که از ضروریات دفاع هوایی است - آنها را کشف کند. لازم به ذکر است، اگر
چه امکان زدن موشک در مراحل پایانی و نزدیک به هدف نیز وجود دارد، ولی از
نظر تاکتیکی لازم است فعالیت دشمن بلافاصله کشف تا امکان عملیات دفاع از
نظر زمان و موقعیت فراهم شود. این رادارها که «oth» نامیده می‌شود، بسیار
پیچیده و گران قیمت بوده و می‌توانند ضمن مراقبت در مسیرهای خارج از دید
مستقیم، ماهواره‌ها را نیز در فضا کنترل کنند. امکان بهره‌گیری از این
رادارها به عنوان دیگر عنصر کسب اطلاعات نظیر ماهواره‌ها، باعث می‌شود که
اطلاعات به‌طور دقیق و مضاعف کنترل و مقایسه شده و در نهایت تصمیم‌گیری
مسئولان نظامی و سیاسی را آسان‌تر کنند.
حال چنانچه برابر طرح ایالات
متحده چنین سامانه دفاع موشکی (BMD) یا سپر دفاع ضد موشکی در کشورهای شرق
اروپا (چک و لهستان) و کشورهای شمال شرق اروپا که نزدیک به روسیه هستند،
استقرار یابد – اگرچه همان‌طور که آمریکا ادعا می‌کند، می‌تواند از فعالیت
و آزمایش‌های موشکی ایران و کره کسب اطلاع کند و مؤثر در اهداف کلی آمریکا
است – لاجرم هرگونه فعالیت نظامی و غیرنظامی روسیه و دیگر کشورها نظیر چین
و هندوستان نیز از آن طریق قابل کنترل و ردیابی می‌باشد.
پوتین و
مسئولان نظامی روسیه می‌دانند که کسب امتیاز اطلاعات در این حد توسط
آمریکا، یعنی به هم خوردن تعادل نظامی، یعنی اینکه اگر روسیه دوباره
بخواهد این برتری غرب را خنثی کند، ضرورتاً باید سرمایه‌گذاری بیشتری کرده
تا با توجه به عامل غفلت و تأثیر آن در جنگ، امتیاز از دست رفته را
بازیابد. برای دستیابی به این هدف، اینکه بوش - ریاست جمهوری آمریکا -
بگوید روسیه را دشمن نمی‌داند یا عصر جنگ سرد پایان یافته، کافی نیست و
شاید آزمایش اخیر موشک با کلاهک چند پیکانه (هر سرجنگی مخصوص یک هدف) از
جانب روسیه و یا اعلام هدفگیری کشورهای اروپایی توسط روسیه، هشداری به غرب
تلقی شود.
پوتین با انجام یک مانور سیاسی، جهت رد استقرار سپر موشکی در
همسایگی خود، استفاده از سامانه دفاع ضد موشکی مستقر در آذربایجان را در
کنفرانس اخیر سران 8 کشور صنعتی پیشنهاد کرد. او می‌داند که در این صورت،
دست‌کم اداره عملیات کلی این تأسیسات و تجهیزات از طریق روسیه و زیرنظر
کارشناسان آن کشور خواهد بود و سرانجام روسیه کنترلی بر این‌گونه فعالیت و
کاهش درز اطلاعات را خواهد داشت، در عین حال این پیشنهاد مغایر با خواسته
غرب نیست.
اگرچه آمریکا امکانات بهره‌گیری از تأسیسات آذربایجان برای
کنترل آزمایش‌های موشکی ایران و کره را ندیده نخواهد گرفت، اما ادامه
فعالیت استقرار سامانه سپر موشکی در کشورهای شرق اروپا را، نیز با طرح
دلایل فنی و سیاسی همواره مد نظر خواهد داشت؛ زیرا اهدافی که از استقرار
سامانه سپر ضد موشکی و استقرار آن در کشورهای موردنظر توسط آمریکا دنبال
می‌شود، نتایجی کاملاً جدا از پیشنهاد پوتین به بوش را می‌دهد و جایگزینی
این پیشنهاد با طرح اولیه هرگز امکان‌پذیر نخواهد بود.
اگرچه روسیه در
پی کسب امتیازاتی در این زمینه بوده و دولت آذربایجان نیز موافقت خود را
با این طرح اعلام کرده است، نتایج نهایی که از این‌گونه سیاست‌ها نصیب
سیاستمداران کرملین خواهد شد، بسیار ناچیزتر از امتیاز بی‌اعتمادی است که
در کشورهای همسایه و باورهای مردم آن می‌گذرد.
سیاستمداران کرملین باید بدانند که در این صورت عملاً آمریکا به چیزی بیشتر از آنچه مدنظرش است، دست خواهد یافت.
توضیحات:
شناسایی دوست از دشمن
IFF=Identification Friend or Foe
موشک‌های بالستیک قاره‌پیما
ICBM=Inter Continental Ballistic Missile
ورود مجدد به جو
RV=Re Entry
موشک چند پیکانه
MRV=Muliple Reentry Vehicle
موشک چند پیکانه مستقل
MIRV= Multiple Indipedent Re entry Vehicle
سطح مقطع راداری
RCS= Radar Cross Section
رادار پشت افق‌بین
OTH= Over The Horizon Radar
دفاع ضد موشکی
BMD= Ballistic Missile Defence
در
رادار OTH تشعشعات راداری از طبقه یونسفر فضا انتشار و به فضای پایین خارج
از دید منعکس و امواج برگشتی مجدداً پس از برگشت از طبقه مزبور تحلیل
می‌شوند
