تیکتاک
ساعت زندگی که در ظاهر نشانه گذشت عمر زیستی بشر از فاز جوانی و قدرت، به
سوی میانسالی و سپس ورود به فاز پیری و کاهش قدرت و توان زیستی است، همتای
شگفتآوری در درون هر انسان دارد که محاسبه دقیق مجموعهای از فعالیتها و
کارکردهای زیستشناختی حیات انسانی را انجام میدهد و با عنوان ساعت
بیولوژیک هنوز هم برای بشر و قلمروی دانش او اسرار ناپیدایی دارد.
ساعت زیستی بدن
در مورد زنان، جدا از این که با صدای تیکتاک خود علامت کاهش قدرت جنسی و
باروری را اعلام میکند، با صدایی بلندتر رسیدن یک زن به میانسالی و آغاز
فاز جدیدی از حیات را هشدار میدهد و ریشهای دیرینه در باور و آگاهی
عمومی دارد. در عین حال، به پدیدهای واقعی اشاره دارد و آن این واقعیت
است که زنان 35 سال به بالا، در مقایسه با زنان جوانتر از 26 سال، تنها
50 درصد احتمال باردار شدن در بارورترین و مستعدترین شرایط ماهانهشان
دارند. اما پرسشی که در اینجا مطرح
میشود این است که آیا مردان هم به وضعیت مشابهی دچار میشوند؟ هری فیچ،
مدیر مرکز باروری مردان شهر نیویورک و نویسنده کتاب «ساعت بیولوژیک: زنگ
هشدار برای پیری، قدرت جنسی و باروری در مردان» معتقد است ساعت بیولوژیک
برای زنان، به منزله کاهش در قدرت باروری و تولید مثل و همچنین داشتن
کودکانی با مشکلات ژنتیکی غیرطبیعی با افزایش سن مادر است؛ اما جالب است
که این اتفاق دقیقا در مورد مردان هم روی میدهد. با این اوصاف، چطور
کشاورز هندی، نانو رام جوکی، پس از 90 سالگی صاحب فرزندی سالم میشود؟
چنین کار برجستهای برای یک زن غیرممکن است، حتی در سن زنی مثل کارملا
بوسادای 67 ساله که در ژانویه 2007، با دروغ گفتن درباره سنش، دوقلویی را
در محیط آزمایشگاهی به دنیا آورد. محققان
معتقدند هرچند قدرت باروری در مردان با افزایش سن و همراه با سطح
تستوسترون کم میشود، اما به حد صفر نمیرسد. البته پیرمرد هندی قطعا
استثناست و قاعدهای درباره طول عمر زیستی مردان برای تولید مثل تلقی
نمیشود. پژوهشی در این رابطه نشان میدهد که احتمال پدر شدن برای مردان
زیر 30 سال، 1/32 درصد است که در مردان 50 سال به بالا، این میزان به 20
درصد کاهش مییابد که حاکی از کاهشی 38 درصدی در قدرت باروری و تولید مثلی
مردان در میان این فاصله سنی است. در
تحقیق دیگری که 97 مرد بین 22 و 80 سال را مورد آزمون قرار داده، نتایج
نشان میدهد این مردان هر چه که مسنتر میشوند، با کاهش حجم مایع محتوی
اسپرم تا میزان 03/0 میلیلیتر در سال، از میانگین کلی 7/2 میلیلیتر
روبهرو میشوند و این در حالی است که «تعداد کل اسپرم جنبنده» این مردان
به ازای هر سال افزایش سنشان تا حدود 5 درصد کاهش یافته است. این شاخص،
معیاری خام و اجمالی برای پتانسیل باروری اسپرم یک فرد بر اساس جنبش و
حرکت آن است که در آزمایش تخمین قدرت باروری مردان، مورد استفاده پزشکان
متخصص قرار میگیرد. در تحقیق دیگری از
سوی فیچ و همکاران، نتایج نشان داده که کودکان زنان بالای 35 سالی که
پدران ایشان نیز در همان دوره سنی بودند، در مقایسه با فرزندانی که
پدرانشان جوانتر بودند، احتمال بیشتری برای ابتلا به نشانگان داون
(منگلیسم) نشان دادهاند. در سایر تحقیقات، با پیشفرض بروز بیماری در
بچهها، نتایج جالب توجهی به دست آمد. مثلا احتمال بیشتری دارد که مردان
مسنتر پدر فرزندانی مبتلا به بیماریهای روانی و نقصهای ذهنی هوشی یا
سایر کمبودها باشند. تحقیق دیگری از میان تحقیقات «آرشیو روانپزشکی عمومی»
ایالات متحده نشان میدهد که به طور کلی، از میان هزار کودکی که
مادرانشان همسر بالای 50 سال داشتهاند، 11 کودک دچار شیزوفرنی (جنون
جوانی یا اختلال تعدد شخصیتی) بودهاند و در مقایسه با پدرانی که 20 ساله
و پایینتر بودهاند این تعداد به 3 کودک در هزار تولد میرسد. نتایج
پژوهش دیگری از همین آرشیو، حاکی از این است که کودکان مردان 40 ساله یا
مسنتر، در مقایسه با کودکان پدران زیر 30 سال، 6 برابر بیشتر به اختلالات
طیفی اوتیسم (درخودماندگی و خیالپرستی کودکان) دچار میشوند. با
این اوصاف، آیا اسپرم مردان با گذشت زمان ازکارافتاده میشود؟ برای حفظ
سطوح اسپرمی، سلولهای معروف به سلولهای نطفه یا یاختههای جنسی، باید
تقسیم شوند. تا 50 سالگی، این یاختههای جنسی 840 بار تقسیم خواهند شد و
هریک از این تقسیمات فرصتی برای احتمال خطا و نتیجه نگرفتن است. به اعتقاد
محققان مرکز تحقیقات باروری مردان نیویورک، در تقسیم این سلولها، بیشتر
از یک احتمال برای داشتن ناهنجاریهای ژنتیکی وجود دارد و این جهشهای
ژنتیکی در اسپرم مردان، موجب تاثیرپذیری ژنها و بروز تغییراتی در ساختار
اصلی رشته دیانای میشود و میتواند مشکلاتی در فرزندان و نتاج ایجاد
کند. در همین زمینه، مهندسان زیستی
دانشگاه واشنگتن، در تحقیقی اسپرم مردان را در سنهای مختلف مقایسه
کردهاند و براساس نتایج به دست آمده، به یقین میتوان گفت که دیانای
اسپرم مردان بالای 35 سال، نسبت به مردان جوانتر آسیبپذیرتر است. با
این که فرض میشود اسپرمهای ناسالم مرتکب خودکشی سلولی میشوند، دیده شده
که برخی از اسپرمها، توانایی «یکی برای همه، همهبرای یکی» خود را از
دست داده بودند؛ وضعیتی که در آن، اسپرمها به دور یک تخمک حلقه میزنند
تا بالاخره یکی موفق به رخنه شود. به اعتقاد محققان، بروز این مشکل منجر
به تولد فرزندانی با دیانای معیوب میشود که ممکن است ترجمه ژنتیکی آن
به نقایص ذهنی و جسمی بینجامد. اما آیا
مردان میتوانند از بروز این صدمات جلوگیری کنند؟ پاسخ این سوال به اعتقاد
سینگ، مهندس زیستی دانشگاه واشنگتن، منفی است؛ اما مردان ممکن است بتوانند
این آسیبها را کم کنند. فاکتورهایی در کنترل مردان وجود دارد که میتواند
باعث تسریع تاثیرات منفی و ناسازگار شود. با این که باید از مصرف الکل،
دخانیات و آلایندههای زیستمحیطی و حتی قهوه اجتناب کرد، اما حتی پس از
اصلاح فاکتورهای گوناگون مربوط به شیوه زندگی، دیانای اسپرم با افزایش
سن به طور فزایندهای آسیبدیده میشود. در حال حاضر، سوال این است که آیا
میتوانیم ساعت بیولوژیک مردان را معکوس کنیم؟ واقعیت این است که ساعت
زیستی برای هر دو جنس تیکتاک میکند. منبع : scientific Americanمهریار میرنیا